Το εξπρές του μεσονυχτίου στις Κεντρικές Φυλακές της Κύπρου

Πρώην κατάδικος μιλάει στη Ρένα Χόπλαρου και τον Μανώλη Καλατζή για τον άγνωστο κόσμο και του άγραφους κανόνες πίσω από τα κάγκελα*

• Το 1/3 των βαριάδων είναι αποκτηνωμένοι και πρέπει να σταματήσουν να εργάζονται στη φυλακή.
• Τα ναρκωτικά και τα κινητά τα έβαζαν μέσα στη φυλακή οι βαριάδες (οι δεσμοφύλακες).
• Ο υπεύθυνος αξιωματικός τη νύχτα του βιασμού όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε, πήρε προαγωγή.
• Ο διευθυντής ήταν αδιάφορος έως και εκδικητικός.
• Τρώγαμε κόκαλα.
• Το 80% των κρατουμένων της πτέρυγας Α ήταν σαν ζόμπι από τα ναρκωτικά.
• Για να βγούμε από το δωμάτιο το πρωί έπρεπε να ντυθεί πρώτα ο ένας να βγει έξω και μετά ο δεύτερος, ο τρίτος και ο τέταρτος. Δεν υπήρχε χώρος στο δωμάτιο για να κινηθείς.

Ο «Αντρέας» βγήκε από τις φυλακές και ακόμα προσπαθεί να ισορροπήσει. Αυτά που έζησε πίσω από τα κάγκελα δεν είναι από τις ιστορίες που θα λέει κάποτε στα παιδιά του. 

Καθημερινός αγώνας για επιβίωση με ισορροπίες τρόμου ανάμεσα στους δεσμοφύλακες και τους κρατούμενους. Ακόμα και τώρα, νιώθει φυλακισμένος στις μνήμες εκείνων των ημερών, όταν έβλεπε τους συγκρατούμενους του να έχουν μετατραπεί σε «ζόμπι» από τα ναρκωτικά, και βίωνε την εκδικητικότητα της διεύθυνσης των φυλακών να ξεσπάει επί δικαίων και αδίκων. 

Πολυτέλεια το νερό, η ψυχαγωγία, ακόμα και το φαγητό. Ο πρώην κατάδικος βεβαίως και δεν λέγεται «Αντρέας». Έτσι τον «βαφτίσαμε» για την οικονομία της συζήτησης. Μιας συζήτησης που έχει να κάνει με ένα κόσμο τόσο μακριά και τόσο κοντά από όλους μας.

Το ζουμί της συζήτησής μας ήταν ότι υπάρχει πολιτική καταστολής, πολιτική στέρησης των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων των κρατουμένων. Ντραπήκαμε για τη Δημοκρατία μας, την ανευθυνότητα, τον αντιεπαγγελματισμό και την ατιμωρησία που επικρατεί.

«Αποθήκη» ψυχών

Πώς ήταν οι συνθήκες μέσα στη φυλακή;

Όταν μπήκα μέσα πριν από μερικά χρόνια οι συνθήκες διαβίωσης ήταν καλύτερες. Πριν από δύο τρία χρόνια οι κρατούμενοι άρχισαν να χάνουν δικαιώματα. Σταδιακά η κατάσταση εκτραχύνθηκε.

Γιατί νομίζεις ότι η κατάσταση εκτραχύνθηκε; Ποια δικαιώματα χάθηκαν και για ποιο λόγο;

Οι μερίδες του φαγητού μίκρυναν, σε ένα δωμάτιο δύο επί δύο που δεν χωρούσαν καλά – καλά δύο άτομα, μέναμε τρία και τέσσερα άτομα. Σε μια πτέρυγα με εξήντα κελιά που κανονικά έπρεπε να φιλοξενεί εκατό είκοσι άτομα, έμεναν εκατό ογδόντα, τα TV rooms μετατράπηκαν σε κοιτώνες των πενήντα και εξήντα ατόμων και η αίθουσα θεάτρου, ένα τεράστιο δωμάτιο ψυχαγωγίας, όπου πηγαίναμε να παίξουμε το τάβλι μας έγινε κοιτώνας για εκατό και εκατό σαράντα άτομα. 

Στοιβαγμένοι είμαστε. Αυτές οι συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης μετέτρεψαν τη φυλακή σε ένα καζάνι που έβραζε.

Δεν θέλει και πολύ να αυτοκτονήσεις

Υποθέτουμε ότι ξεκίνησαν καβγάδες.

Φυσικά. Υπήρχε μεγάλη ένταση. Έκλεισαν το γήπεδο ποδοσφαίρου και μια καλή μέρα διέταξε ο διευθυντής των φυλακών να βγάλουν τους στύλους του βόλεϊ. Είχαμε μια μεγάλη αυλή όπου βγαίναμε να κάνουμε τη βόλτα μας, να πούμε μια κουβέντα, την έκλεισαν κι αυτή. Η αυλή μοιράστηκε στις πτέρυγες με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αρκετός χώρος. Κάποιοι που ήταν χρόνια μέσα και έδειχναν καλή διαγωγή δικαιούνταν να έχουν dvd (ταινίες), απαγορεύτηκαν κι αυτά. Μετά απαγορεύτηκαν και τα cd.  

Όταν δεν μπορείς να πας να τρέξεις, να παίξεις ένα παιχνίδι, δεν έχεις χώρο να περπατήσεις, δεν μπορείς να δεις μια ταινία, να ακούσεις μουσική και ταυτόχρονα μένεις νηστικός, είναι φυσιολογικό να προκαλούνται εντάσεις. Στο τέλος, χωρίς υπερβολή, τρώγαμε κόκαλα. Πιστέψτε πως δεν θέλεις πολύ για να τρελαθείς ή να αυτοκτονήσεις. Ειδικά οι ξένοι που είναι μόνοι και μακριά από τους δικούς τους, χωρίς καμία ψυχολογική και οικονομική στήριξη από τους απ’ έξω.

Για ποιο λόγο όμως;

Το γυμναστήριο το έκλεισαν γιατί φοβούνταν μην γίνει απόδραση. Τους είχε φύγει ένας από κει κάποια στιγμή. Για τα dvd και τα cd είπαν ότι κάποιοι κρατούμενοι βλέπουν πορνό και δεν είχαν ώρα να ελέγχουν  τo περιεχόμενο τους.

Εξαθλίωση και διαφθορά

Η καντίνα δεν εξυπηρετούσε τουλάχιστον όσους είχαν χρήματα;

Κάνεις αίτηση για την καντίνα και κάθε πτέρυγα δικαιούται μια φορά την εβδομάδα να πάει να παραλάβει τις σακούλες της. Ουσιαστικά παίρνεις μια τσάντα με ό,τι σου έχουν βάλει μέσα. Από πλευράς φαγητού, είχε μόνο τσιπς και σοκολάτες. Για να εξυπηρετηθείς σωστά εννοείται ότι έπρεπε να δώσεις και κάτι έξτρα κάτω από το τραπέζι στην καντίνα. Οι τιμές της καντίνας ήταν απαράδεκτες. Τα σαμπουάν, οι οδοντόκρεμες, σκόνες πλυσίματος ρούχων που είναι είδη πρώτης ανάγκης ήταν πανάκριβα. Δύο και τρεις φορές πάνω οι τιμές σε σχέση με απ’ έξω. Για παράδειγμα, πουλούσαν μόνο το χάρτινο κουτί με φακελάκια του Nescafe,  22 ευρώ. Πολλοί κρατούμενοι δεν είχαν τόσα λεφτά για να πληρώσουν αυτό το ποσό.

Είχες διαπιστώσει να γίνεται μαύρη αγορά με το φαγητό;

Αυτοί που δούλευαν στην κουζίνα έκαναν σάντουιτς και τα αντάλλασσαν με τσιγάρα, καφέ και τηλεκάρτες. Αυτό το έκαναν κυρίως οι ξένοι που δεν είχαν κανένα να τους στέλνει χρήματα για να περάσουν. Αυτές οι ανταλλαγές σε είδος μεταξύ των κρατουμένων δεν είναι τίποτα. Άλλα είναι τα σοβαρά.

Κινητά και ναρκωτικά για γερά πορτοφόλια

Ποια είναι τα σοβαρά;

Τα πολλά χρήματα έβγαιναν από το εμπόριο κινητών τηλεφώνων και από τα ναρκωτικά. Αυτά τα έφερναν μέσα στη φυλακή οι «βαριάνοι», οι δεσμοφύλακες.

Τα ναρκωτικά τα έβλεπες φανερά ή κυκλοφορούσαν απλώς φήμες;

Μεταφέρθηκα κάποια στιγμή στην ανακαινισμένη πτέρυγα 2Α, υποτίθεται σύγχρονη και υψίστης ασφαλείας. Το 80% των κρατουμένων ήταν όπως τα ζόμπι. Ήταν ολοφάνερο και συνέβαινε χωρίς καμία προσπάθεια συγκάλυψης. Έβρισκες ό,τι ήθελες: από χόρτο μέχρι πρέζα. Ειδικά όμως το dream έκανε θραύση.

Πόσο «κόστιζε» ένα κινητό;

Όταν ήμουν εγώ μέσα 3 έως 4 χιλιάδες ευρώ. Τώρα έχουν πέσει οι τιμές. Τα περνούσαν μέσα οι δεσμοφύλακες και τα διοχέτευαν είτε απευθείας είτε μέσω των συνεργατών τους στους κρατούμενους. Το κορυφαίο που γινόταν ήταν ότι ο ίδιος που σου το πουλούσε μπορεί να σε κάρφωνε ότι έχεις κινητό και μετά να σου ξαναπουλούσε δεύτερο. Τα ίδια και με τα ναρκωτικά.

Λευκά κελιά

Πέραν αυτού πώς ήταν η ανακαινισμένη πτέρυγα; Καλύτερη από τους υπόλοιπες;

Άσπροι τοίχοι, όλα καθαρά και καινούρια και τίποτα άλλο. Ούτε κάλαθο για τα σκουπίδια δεν είχαν τα δωμάτια και τα παράθυρα δεν είχαν κουρτίνες. Ένας άδειος, άσπρος, κλειστός χώρος. Εκεί μέσα δεν επιτρεπόταν να κάνεις τίποτα. Είχε διαφορετικούς κανόνες από τις άλλες δύο πτέρυγες που ήταν δίπλα. Ήταν η μόνη πτέρυγα που είχε αψίδα ασφαλείας κι όμως τα κινητά περνούσαν άνετα μέσα.

Πώς περνούσαν τα κινητά;

Αρκετοί δεσμοφύλακες, όχι όλοι, χρηματίζονταν.

Υπήρχε κάτι άλλο διαφορετικό στην Πτέρυγα 2Α;

Σας είπα. Οι κανόνες ήταν διαφορετικοί χωρίς καμία εξήγηση. Τα φώτα ας πούμε έκλειναν στις 10 μ.μ. Θυμάμαι ένα βράδυ που άκουγα με κλειστά φώτα τους πανηγυρισμούς των κρατουμένων της διπλανής αίθουσας που έβλεπαν το champion league στην τηλεόραση. Εγώ δεν μπορούσα να το δω και σημειώστε ότι δεν ήμουν μέσα για πολλά χρόνια.

Αποκτήνωση και αδιαφορία

Δηλαδή ο κάθε δεσμοφύλακας είχε το δικό του μπαϊράκι;

Δεν υπήρχε κοινή γραμμή για όλους. Ήμασταν στο έλεος του κάθε δεσμοφύλακα που έκανε ό,τι ήθελε. Αν έπεφτες σε καλό ήσουν τυχερός, εάν έπεφτες σε κτηνό περνούσες χάλια. Ήταν κι αυτοί χωρισμένοι σε κλίκες. Ο διευθυντής ήταν αδιάφορος για όλα. Αλλά να σας πω και κάτι άλλο. Και οι δεσμοφύλακες είναι κατά κάποιο τρόπο κλεισμένοι μέσα, συμβιβάζονται με την κατάσταση αυτή και  αποκτηνώνονται. Είναι χωρίς εκπαίδευση. Η γνώμη μου είναι ότι τουλάχιστον το 1/3 πρέπει να φύγει από κει μέσα.

Είχες εμπειρίες με ναρκωτικά ή βία προηγουμένως;

Όχι, ήμουν μέσα για οικονομικό αδίκημα. Ήμουν και είμαι παντρεμένος με δύο παιδιά και απολύτως συνειδητοποιημένος γιατί έμπαινα μέσα. Ένιωθα τεράστιες ενοχές που άφηνα την οικογένεια μου πίσω και για το στίγμα που τους φόρτωνα. Εννοείται ότι δεν ήθελα να μπλέξω ή για οποιοδήποτε λόγο να ρισκάρω να επιμηκύνω την παραμονή μου στη φυλακή.

Υπάρχει περίπτωση να μπλέξεις αν είσαι προσεκτικός; Δηλαδή να κάνεις τα κουμάντα σου με ποιους συναναστρέφεσαι;

Να ξεκαθαρίσουμε κάτι που ακούω στις τηλεοράσεις όλες αυτές τις μέρες. Ο βαρυποινίτης είναι όποιος έχει φάει πάνω από δύο χρόνια. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι όλοι στυγνοί εγκληματίες, δολοφόνοι ή βιαστές. Να σας πω επίσης ότι μέσα στη φυλακή όλοι αποφεύγουν τους βιαστές. Εγώ και δολοφόνος να καθόταν δίπλα μου, του μιλούσα. Τους βιαστές όμως οι ίδιοι οι φυλακισμένοι τους απομονώνουν. Συνήθως τους τοποθετούν σε δική τους πτέρυγα, ξεχωριστά από τους υπόλοιπους.

Βιασμοί στα κελιά

Γίνονται βιασμοί μέσα στις φυλακές;

Ένα θα σας πω. Ο βιασμός που έγινε τον Δεκέμβρη του ’11 έγινε από άτομο που είχε καταδικαστεί δυο φορές για σεξουαλική κακοποίηση τον έκλεισαν το βράδυ στο κελί των ανηλίκων μαζί με τον 19χρονο.

Μισό λεπτό, τι λέτε;

Το βράδυ πριν μας κλειδώσουν κανονικά ελέγχουν αν είμαστε τα σωστά άτομα μέσα στο κελί. Ο δεσμοφύλακας υποτίθεται έλεγξε αλλά τελικά τον κλείδωσε μέσα μαζί με τον πιτσιρικά. Έτσι έγινε ο βιασμός.

Τιμωρήθηκε κανείς;

Διέταξαν μια έρευνα στην αρχή. Τελικά είπαν ότι είναι εσωτερικό ζήτημα. Ο υπεύθυνος αξιωματικός πήρε προαγωγή και οι δύο δεσμοφύλακες της συγκεκριμένης πτέρυγας βρίσκονται στη θέση τους.

Πέφτει πολύ ξύλο

Ξυλοδαρμοί γίνονται; 

Γίνονται μεταξύ των κρατουμένων αλλά ξυλοφορτώνουν και οι δεσμοφύλακες. Σπάνια βέβαια τα έβαζαν με Κυπραίους γιατί θα είχαν όλους τους Κυπραίους εναντίον τους. Ξύλο τρώνε οι ξένοι που είναι μειονότητες και δεν μπορούν να αντιδράσουν. Εάν αντιδρούσε κανένας ξένος τον έστελναν κατευθείαν στην απομόνωση και εκεί που δεν τους έβλεπε κανείς τον έκαναν άχρηστο. 

Ο Ιρανός Μολτέζα, ο τελευταίος που αυτοκτόνησε με το σεντόνι του, ήταν ο αρχηγός των Ιρανών, είχε φάει 7 χρόνια. Σε έξι μήνες θα έβγαινε έξω. Είχε φάει άγριο ξύλο και κατά καιρούς τον ενέπαιζαν ότι θα πάρει χάρη για να του σπάσουν τον τσαμπουκά. Ο Μολτέζα αν δεν κάνω λάθος είχε καταγγείλει έναν ξυλοδαρμό του αλλά δεν έγινε τίποτα.

Τι ρόλο παίζουν οι παλιοί μέσα στη φυλακή;

Πέντε ισοβίτες κρατούσαν τη φυλακή. Έλεγχε ο καθένας τους δικούς του και είχαμε μια σχετική ησυχία. Αποφυλακίστηκαν με χάρη και νομίζω ότι κι αυτό έπαιξε ρόλο στην εκτράχυνση της κατάστασης.

Νηστικοί και κλειδωμένοι

Τι ώρα κλείνουν τα κελιά;

Στις 4 μ.μ. τρώμε και στις 5 μ.μ, σε κλειδώνουν στην πτέρυγα μέχρι τις 7 το πρωί. Αυτό σημαίνει ότι είτε είσαι μέσα στο 2Χ2 κελί σου ή κάνεις βόλτες στο διάδρομο. Μας έδιναν ένα σάντουιτς ή μια τυρόπιτα για να τη βγάλουμε ως το πρωί που και αυτά κόπηκαν. Εγώ επειδή είχα χρήματα, την έβγαζα με κανένα πακέτο τσιπς ή κορν φλέικς από την καντίνα. Άλλοι πεινούσαν, κυρίως οι ξένοι.

Κάλαθος και μπουκάλια… για τουαλέτα

Η χειρότερη  στιγμή σας;

Κάθε βράδυ. Υπήρχαν μόνο δύο δεσμοφύλακες για μια πτέρυγα των 150 ατόμων. Εάν ήταν καλός ο δεσμοφύλακας σου άνοιγε για να πας τουαλέτα. Οι πιο πολλοί κοιμόντουσαν βέβαια. Δεν μπαίναμε καν στον κόπο να χτυπήσουμε το κουδούνι. Για το κατούρημα είχαμε μπουκάλια αλλά για τα «χοντρά» δεν υπήρχε διέξοδος. Μόνο ο κάλαθος του δωματίου. Αυτό δεν το άντεχα.

Σαδισμός με το τηλέφωνο

Υπήρχε στιγμή που λυγίσατε;

Ναι, όταν μιλούσα με τη γυναίκα μου στο τηλέφωνο. Είχα δύο δεκάλεπτα την εβδομάδα στη διάθεσή μου. Το πρώτο διάστημα η γυναίκα μου συχνά έκλαιγε. Έτυχε να μου κλείσουν το τηλέφωνο στα τέσσερα λεπτά χωρίς λόγο. Έγινα έξαλλος και μετά κατέρρευσα.

*Η συνέντευξη  δημοσιεύτηκε  στην εφημερίδα Πολίτης (19/01/14)