Ενάντια στο Μεγάλο Εγκλεισμό της Κοινωνίας: Τι πρέπει να γίνει για τις Φυλακές;

Ανοικτή Επιστολή-Υπόμνημα προς την Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων και την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων

Κα. Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπο Διοικήσεως,

Επικεφαλής Αρχής κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων / Επικεφαλής Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων

16.1.2014 

Αγαπητή κα. Σαββίδου,

Με την παρούσα παρακαλώ όπως διερευνήσετε τις παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και τις δυσμενείς διακρίσεις λόγω φυλής ή εθνοτικής καταγωγής και εθνικότητας σε βάρος αλλοδαπών ή/και θρησκεία ή/και σεξουαλικό προσανατολισμό στις κεντρικές φυλακές. Πολλές από τις καταγγελίες είδαν το φως της δημοσιότητας, ενώ άλλες επιβεβαιώθηκαν με τα όσα αναφέρθηκαν στην Βουλή (15.1.2014). Παρακαλώ όπως εξετάσετε τα εξής:

1. Αναφέρατε στη Βουλή (15.1.2014) ότι στις φυλακές οι μετανάστες θεωρούνται υπηρέτες που κάνουν όλες τις αγγαρείες. Αυτό αποτελεί ρατσιστική διάκριση. Θα ληφθούν μέτρα; Θα προσαχθούν οι ένοχοι;
2. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι 4 από τους 5 ούτω καλούμενες αυτοκτονίες να αφορούν μετανάστες, ενώ η τελευταία απόπειρα έγινε από Τουρκοκύπριο. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης αναφέρθηκε σε 55 απόπειρες τα τελευταία δύο χρόνια, από τις οποίες οι 30 έγιναν το 2013. Υπάρχουν αναφορές σε συστηματικούς βιασμούς και άλλες πράξεις βίας ή/και βασανιστηρίων. Ποια η εθνικότητα/ εθνοτική καταγωγή των θυμάτων; Πόσοι είναι θύματα σεξουαλικής βίας; Υπήρξαν καταγγελίες για βιασμούς ή άλλης μορφής ταπεινωτικής συμπεριφοράς;  Ο ψυχίατρος της φυλακής μίλησε για Γκουαντάναμο στις φυλακές (Σημερινή, 16.1.2014), ενώ στις διάφορες εκθέσεις σας για τις φυλακές περιγράφεται πρακτικές που αποτελούν μορφές βασανιστηρίων με στέρηση αυτονόητων δικαιωμάτων (φαγητό, νερό, καθαριότητα, υποχρεωτικό κούρεμα, θρησκεύειν κτλ). Απουσιάζει το δικαίωμα στοιχειωδώς αξιοπρεπούς διαβίωσης και επικοινωνίας, τα οποία είναι δυστυχώς προνόμια προς εξαγορά, ούτε στοιχειώδης δημοκρατικός έλεγχος της διεύθυνσης υπάρχει. Το καθεστώς τούτο φαίνεται παρμένο από όσα περιγραφεί ο Τεύκρος Ανθίας για το πώς έζησε στις αποικιοκρατικές κεντρικές φυλακές όπως «το αίσχος του υποσιτισμού», «τρεις μέρες ψωμί-νερό», η «Δαμόκλειος Σπάθα των κανονισμών» και την «απόλυτη απομόνωση στο ζωντάνι των νεκρών».[1]   
3. Οι μετανάστες και οι Τουρκοκύπριοι αποκλείονται από άδειες για έξοδο, το θεσμό της ανοικτής φυλακής, την επιτροπή για αναστολή (parole), ενώ εμποδίζονται οι επισκέψεις από συγγενικά τους πρόσωπα. Και αυτό είναι ρατσιστική διάκριση. Θα ληφθούν μέτρα;
4. Η πρακτικές να ζητούνται τα pink slip και να τίθενται σε διάφορους ελέγχους με σκοπό ή αποτέλεσμα τον εκφοβισμό των επισκεπτών συνέβαλε στο κλίμα απομόνωσης των μεταναστών. Αυτά αποτελούν έμμεση ρατσιστική διάκριση.
5. Το κλίμα που δημιούργησε η πολιτική της θεαματικής καταστολής, σύλληψης και φυλάκισης μεταναστών ως μέτρο «επανεκκίνησης της οικονομίας», συνέτεινε τα μέγιστα στη δημιουργία του ξενοφοβικού/ρατσιστικού κλίματος. Οι δε στάσεις κρατικών αξιωματούχων, με χείριστο τον υπουργό εσωτερικών κ. Χάσικο που δαιμονομοποίησε τους μετανάστες ότι δήθεν «κλέβουν το ψωμί των Κυπρίων», επέτειναν περεταίρω το πρόβλημα. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το κλίμα εντός του ολοκληρωτικού καθεστώτος των φυλάκων πολλαπλασιάζεται και μετατρέπεται σε καταστροφική δύναμη περιθωριοποίησης, διακρίσεων, καταπίεσης και απομόνωση των μεταναστών και άλλων ευάλωτων ομάδων. Τι προτίθεστε να κάνετε για τις δηλώσεις αξιωματούχων που προαγάγουν τη ξενοφοβία;
6. Επίσης, με βάση τα στοιχεία του LGBT Survey Fundamental Rights Agency η Κύπρος είναι στη χειρότερη ομάδα, τέταρτη από το τέλος, όσον αφορά την παρενόχληση ατόμων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό (ΛΟΑΤ άτομα) – πόσο μάλλον στο καθεστώς της φυλακής.[2] Το ζήτημα της μεταχείρισης των ΛΟΑΤ ατόμων στις φυλακές έχει τύχει έρευνας από το Γραφείο σας, ποια περεταίρω μέτρα θα ληφθούν;
7. Μετά τις αυτοκτονίες, η παρουσία της ΜΑΔΔ αποτελεί κίνδυνο για όξυνση της κατάστασης, ενώ αποτελεί μέτρο καταστολής κι όχι μέτρο εξομάλυνσης. Αποτελεί μέτρο εκφοβισμού για όλους τους κρατούμενους, ενώ είναι ιδιαίτερα εκφοβιστικό για τους μετανάστες που είναι 60% των φυλακισμένων. Αν είναι η παρουσία της ΜΑΔΔ ως μέτρο προστασίας ενάντια στους βιασμούς, είναι η ΜΑΔΔ η πιο κατάλληλη για αυτό;

 Τέλος θεωρώ αναγκαίο όπως τεθούν επιτακτικά ως μέτρα διεξόδου από την βαθιά κρίση του σωφρονιστικού μας συστήματος τα εξής:

1. Άμεση αποποινικοποίηση των παραβάσεων περί μετανάστευσης – να θεωρούνται διοικητικές παραβάσεις και μεταφορά των μεταναστών που εκτίουν ποινές για παραβάσεις περί μετανάστευσης εκτός φυλακών (δηλ. τη πλειοψηφία των κρατουμένων) πράγμα που θα οδηγήσει στην άμεση αποσυμφόρηση των φυλακών.
2. Άμεση αποποινικοποίηση των παραβάσεων για αστικά χρέη ή μικρο-οφειλές προς το κράτος που αδυνατούν να πληρώσουν. Δεν έχουν θέση στις κεντρικές φυλακές τέτοια άτομα – θυμίζουν τους Άθλιους του Ουγκώ.
3. Ριζοσπαστική αναθεώρηση των αυταρχικών κανονισμών των φυλακών και προώθηση του δημοκρατικού ελέγχου, της πληροφόρησης και επικοινωνίας και αναβάθμιση του καθεστώτος δικαιωμάτων των κρατουμένων. Η φυλάκιση είναι από εξ ορισμού τιμωρητικό μέτρο με τη στέρηση ελευθερίας μέσα από τον εγκλεισμό – οποιαδήποτε άλλα μέτρα είναι εκδικητικά, παράνομα και μορφές βασανισμού. Εντός του ιδρύματος το κράτος οφείλει να δημιουργήσει το καθεστώς ώστε να λειτουργεί η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
4. Ριζική αναθεώρηση του αυταρχικού, απηρχαιωμένου και αποικιοκρατικού ποινικού κώδικα: π.χ. το άρθρο 188 του ποινικού κώδικα αναφέρεται σε «πρόσωπα οκνηρά και ζουν ακατάστατη ζωή, υπόκεινται σε φυλάκιση ενός μηνός ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις εβδομήντα πέντε λίρες ή και στις δύο αυτές ποινές». Το ίδιο ισχύει και για το νόμο περί  μετανάστευσης. Ενδεικτικό είναι το άρθρο 6(1)(β) που δίνει διακριτική ευχέρεια να θεωρείται «παράνομος μετανάστης» «oπoιoδήπoτε ηλίθιo ή παράφρovα ή διαvoητικά ασθεvή ή oπoιoδήπoτε πρόσωπo τooπoίo για oπoιαδήπoτε άλλη αιτία είvαι αvίκαvo vα φρovτίζει κατάλληλα τov εαυτό τoυ». Το όλο σύστημα βρίθει από αυταρχισμό, κουλτούρα καταστολής και δουλείας άλλων εποχών. Οι αποικιοκρατικές λογικές αναπαράγονται μέσα από το ποινικό σύστημα της «σωφρονιστικής κραιπάλης» όπως περιγράφει η Άντζελα Ντέϊβις: «Αντί να χτίζεις σπίτια για τους άστεγους ή να εντοιχίσεις το εκπαιδευτικό σύστημα, πετάς τους άστεγους  και τους αγράμματους στις φυλακές».[3]
5. Μέτρα για ουσιαστική εφαρμογή εναλλακτικών ποινών προς τη φυλάκιση. Σε ποιο βαθμό επιβάλλουν τα δικαστήρια κοινοτική εργασία; Πώς εφαρμόζεται ο θεσμός;
6. Σας πληροφορούμε ότι προτιθέμεθα να δημιουργήσουμε μια ομάδα πληροφόρησης και παρακολούθησης για τις φυλακές από πολίτες.[4]  Ακόμα κι αυτοί οι απαράδεκτοι, υποτίθεται ισχύοντες κανονισμοί, δεν εφαρμόζονται. Ανάμεσα στα μέτρα που έλαβε ο υπουργός ήταν η διασφάλιση αυτονόητων δικαιωμάτων όπως να μη κουρεύονται/ξυρίζονται ή πρόσβασης σε νερό ή τους δίνεται φαγητό στις 5 κι όχι στις 4 ως δείπνο. Οι φυλακές είναι ζήτημα της κοινωνίας διότι μόνο μέσα από τον δημοκρατικό και κοινωνικό έλεγχο μπορούν να ελεγχθούν η ασυδοσία, η κατάχρηση και η καταπίεση, ιδίως όταν πρόκειται για συστήματα εγκλεισμού και σωφρονισμού στο ποινικό σύστημα της χώρας. Μόνο έτσι θα υπερασπιστούμε την κοινωνία από τον αυταρχισμό, τις διακρίσεις και κάθε μορφής καταπιεστική συμπεριφορά. 

Με εκτίμηση

Νίκος Τριμικλινιώτης, PhD, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Για το Παρατηρητήριο Γα τον Ρατσισμό και Ξενοφοβία

---

[1] Τεύκρος Ανθίας (2011) Πώς έζησα 18 μήνες στις κεντρικές φυλακές, Εκδ. Εν Τύποις. Λευκωσία, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1937 σε εφημερίδες της εποχής.

[2] EU LGBT survey European Union lesbian, gay, bisexual and transgender surveyhttp://fra.europa.eu/sites/default/files/eu-lgbt-survey-results-at-a-glance_en.pdf

[3] Βλ. Angela Y. Davis (2005) Δημοκρατία Χωρίς Δεσμά, Φυλακές, Ανεκπλήρωτη Κατάργηση της Δουλείας, Εκδ. Άγρα, Αθήνα.

[4] Στα πρότυπα αυτής που είχε συστήσει ο Μισέλ Φουκώ, βλ. Φουκώ, Μ. Το Πείραμα της Ομάδας Πληροφόρησης για τις Φυλακές, εκδ. Μαύρη Λίστα, Αθήνα, 1999.

Πηγή