Πάμπλο Νερούδα

Σαν σήμερα το 1973 πέθανε ο μεγάλος χιλιανός επαναστάτης κομμουνιστής ποιητής και ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ου αιώνα, Πάμπλο Νερούδα.  

Θεωρείται ο σημαντικότερος ποιητής του 20ού αιώνα στη Λατινική Αμερική. Του απονεμήθηκε το 1971 το Νόμπελ Λογοτεχνίας, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας. Εξέδωσε ποιητικές συλλογές ποικίλου ύφους, όπως ερωτικά ποιήματα, έργα που διέπονται από τις αρχές του σουρεαλισμού, ακόμα και κάποια που θα μπορούσαν να θεωρηθούν πολιτικό μανιφέστο. 

Ο Πάμπλο Νερούδα γεννήθηκε στις 12 Ιούλη 1904 στo Παρράλ της Χιλής. Το πραγματικό του όνομα ήταν: Νεφταλί Ρικάρντο Ρέγιες. Η μητέρα του πέθανε από φυματίωση ένα μήνα μετά τη γέννησή του κι έτσι ο πατέρας του, Χοσέ, σιδηροδρομικός υπάλληλος, μετακόμισε στην πόλη Τεμούκο, όπου ξαναπαντρεύτηκε.

Ξεκίνησε να γράφει ποίηση σε ηλικία 10 ετών, αλλά ο πατέρας του τον αποθάρρυνε κι έτσι άρχισε να υπογράφει τα έργα του το 1946 με το ψευδώνυμο Πάμπλο Νερούδα, υιοθετώντας το επώνυμο του γνωστού Τσέχου συγγραφέα και ποιητή Γιαν Νερούδα. 

Το 1921 μετακόμισε στην πρωτεύουσα, Σαντιάγο, για να σπουδάσει Γαλλική Φιλολογία. Κατά το διάστημα των σπουδών του, εξέδωσε δυο ποιητικές συλλογές: Crepusculario (1923) και Veinte poemas de amor y una cancion desesperada (Είκοσι ερωτικά ποιήματα και ένα απελπισμένο άσμα, 1924), συλλογή για την οποία έγινε περισσότερο γνωστός.
Διαπιστώνοντας ότι τα έσοδά του από τα εκδιδόμενα έργα του δεν του αρκούσαν, αποφάσισε να μπει στο Διπλωματικό Σώμα, κάνοντας έτσι πολυάριθμα ταξίδια ανά τον κόσμο από το 1927 ως το 1935, ως πρόξενος στη Βιρμανία, στην Κεϋλάνη, στην Ιάβα, στη Σιγκαπούρη, στο Μπουένος Άιρες, στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη.

Η εμπειρία του από τις άθλιες συνθήκες επιβίωσης των ανθρώπων στην Ασία, τα καταπιεστικά καθεστώτα και η φιλία του με το Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα τον οδήγησαν ακόμη πιο κοντά στον κομμουνισμό.

Απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ΄30 υμνεί με άφθαστο λυρισμό τους αντιφασιστικούς αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής κι’ ο αγώνας του ισπανικού λαού ενάντια στους φασίστες του Φράνκο είναι εκείνος που τον κερδίζει ολόψυχα, αγώνας στον οποίο αφιέρωσε τη συλλογή «Ισπανία στην καρδιά».

Αρχές-μέσα της δεκαετίας του ΄40 προσχωρεί στο επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα, στρατεύεται στην υπόθεση της προλεταριακής επανάστασης και του κομμουνισμού, υμνώντας τους αγώνες της εργατικής τάξης και των λαών για την επανάσταση και την κοινωνική τους απελευθέρωση, τις νίκες του Κόκκινου Στρατού και του σοβιετικού λαού ενάντια στον ναζισμό με τα ποιήματά του «Τραγούδι στο Στάλινγκραντ» (1942).

Το 1946 εκλέγεται γερουσιαστής του Κομμουνιστικού Κόμματος Χιλής. Ασκεί σφοδρότατη κριτική στο φασιστικό καθεστώς του Gonzalez Videla που το 1948 απαγορεύει το Κομμουνιστικό Κόμμα και έτσι περνά στην παρανομία. Ζει ένα χρόνο παράνομα στη Χιλή και στη συνέχεια διασχίζει τις Κορδιλλιέρες των Άνδεων, περνάει στην Αργεντινή και το Μεξικό για να φτάσει ύστερα στην Ευρώπη, όπου πρωτοστατεί στο κίνημα Ειρήνης.

Σε κείνη τη δύσκολη περίοδο της παρανομίας επικηρυγμένος γράφει το «Canto General» (Μεξικό 1950), το ποίημα έπος με πάνω από 10.000 στίχους, στο οποίο υμνεί, με ζωντανό, χυμώδη και χειμαρρώδη ποιητικό λόγο, τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής ενάντια στην αποικιοκρατία, το φασισμό και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, δριμύ κατηγορώ των φασιστών και ύμνος των επαναστατών, έργο που τον αναδεικνύει σε μια μεγάλη, βροντώδη και μοναδική φωνή των καταπιεζόμενων της Λατινικής Αμερικής και όλου του κόσμου. Το έργο αυτό έχει μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Το 1954 εκδίδει τη συλλογή με τίτλο «Τα σταφύλια και ο άνεμος» για την οποία δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις απ’ την αστική-ιμπεριαλιστική αντίδραση.

Ο ίδιος ο Νερούδα γράφει σχετικά: «ένας κριτικός απ’ τον Ισημερινό είπε ότι μέσα στο βιβλίο μου τα Σταφύλια και ο άνεμος μόνο 6 σελίδες αληθινή ποίηση υπάρχει. Αυτό σημαίνει ότι ο κριτικός του Ισημερινού διάβασε χωρίς αγάπη το βιβλίο μου, επειδή το βιβλίο μου αυτό συμβαίνει να είναι πολιτικό... Η αλήθεια είναι ότι έχω κάποια προτίμηση για τα Σταφύλια και ο άνεμος, ίσως γιατί είναι το βιβλίο μου που λιγότερο κατανοήθηκε ή γιατί μέσα απ’ τις σελίδες του βγήκα να περπατήσω στον κόσμο. Έχει σκόνη από τους δρόμους και νερό από τα ποτάμια, μιλάει για όντα, για συνέχειες και άλλους τόπους που βρίσκονται πέρα απ’ τις θάλασσες και που εγώ δεν γνώριζα και που μου αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της πορείας. Είναι ένα από τα πιο αγαπημένα μου βιβλία».

Το 1971, του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο παρέλαβε όντας άρρωστος από καρκίνο. Βοήθησε το Σαλβαντόρ Αλιέντε στην προεκλογική του εκστρατεία, αλλά πέθανε στις 23 Σεπτεμβρίου 1973, λίγο μετά τη δολοφονία του Αλιέντε από τους πραξικοπηματίες του Πινοσέτ. Ο Πινοσέτ απαγόρευσε να γίνει δημόσιο γεγονός η κηδεία του Νερούδα, ωστόσο το πλήθος αψήφησε τη φρουρά και κατέκλυσε τους δρόμους, μετατρέποντας την κηδεία στην πρώτη δημόσια διαμαρτυρία ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία της Χιλής. Το στρατιωτικό καθεστώς μέχρι το 1990 είχε απαγορεύσει τα έργα του ποιητή.

Το μεγάλο μαχητικό ποιητικό του έργο που έχει ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό επαναστατικό περιεχόμενο(κι όχι μόνο), εκφράζει με τον πιο τέλειο τρόπο την ιστορική εποχή του – εποχή εξεγέρσεων, σκληρών ταξικών μαχών και επαναστάσεων – και τραγουδά με άφθαστη λυρική δύναμη τους αγώνες της εργατικής τάξης και των λαών, τους επαναστάτες, καταγγέλλοντας και χλευάζοντας ταυτόχρονα τους καταπιεστές τυράννους φασίστες ιμπεριαλιστές ή όπως ο ίδιος είπε τον Αύγουστο του 1949 στο Λατινο-αμερικάνικο Συνέδριο Ειρήνης στο Μεξικό:

«Ποίηση και πάλη των τάξεων οι στίχοι μου, δε θέλουνε να υποταχτούνε στο αποκαρδιωτικό δράμα ενός κόσμου σε παρακμή, ούτε και στην αφηρημένη και βασανιστική λατρεία και προσκύνηση για ότι δε σημαίνει πια τίποτα ζωντανό».