Ποιος-Ποιον; To ζήτημα της αιωρούμενης εξουσίας στην Ελλάδα κατά τη χαραυγή του Ψυχρού Πολέμου. Δεκέμβρης ’44 - Γενάρης ΄45

Παρουσιάζουμε τη εξαιρετική εργασία του συντρόφου Βασίλη Κυριάκου γι αυτό το ιδιαίτερα σημαντικό και επίκαιρο ζήτημα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.Αντί Προλόγου                             

2.O ρόλος του ΕΑΜ και η λαϊκό-μετωπική του στόχευση                      

3.Λίβανος -  Καζέρτα… δρόμος χωρίς επιστροφή

Το διεθνές πλέγμα των Συμμάχων και συμφερόντων                            

4.Τι προέβλεπαν όμως ο «Λίβανος» και η «Καζέρτα» ;                        

5.Μπρος γκρεμός και πισωγύρισμα για την τελική ήττα του ΕΑΜικού κινήματος!

Δεκέμβρης ’44 – Γενάρης ’45 και Βάρκιζα το κερασάκι… στην ήττα  

 6.Αντί Επιλόγου                                                                                          

7.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ                                                                                         

1.Αντί Προλόγου:

Αν η Ιστορία ήταν κάποια θεϊκή υπόσταση σήμερα, ίσως να γελούσε κυνικά με την απόπειρα να γραφτεί αυτό το Ποιος-Ποιον-Πώς-Γιατί για τα περίφημα Δεκεμβριανά του 1944 στην Ελλάδα. Τέτοια ώρα, τέτοια λόγια. Στον Ιανουάριο του 2012, για την αναζήτηση των ερωτημάτων και των λύσεων τους, έχω αντιληφθεί ξανά πως η μαρξιστική ρήση περί επανάληψης  της Ιστορίας ισχύει πλήρως. Σ’ αυτό το οποίο μπερδεύτηκα είναι το πότε η Ιστορία αποτελεί φάρσα και πότε τραγωδία. Και αυτό γιατί πέρα απ’ την δυικότητα των πραγμάτων και του νομίσματος, η τραγωδία, ιδίως του λαού, είναι πολύ πιο συχνή.

Με αφορμή και το κλείσιμο 70 ετών από την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου με σκοπό την απελευθέρωση από την τριπλή Κατοχή(Γερμανική, Ιταλική, Βουλγαρική) το «αν» και η περιπτωσιολογία δεν δύναται να έχουν αρκετή πέραση. Το διακύβευμα   της εξουσίας στη μετακατοχική Ελλάδα κρίθηκε εν πολλοίς –για μένα- πριν καν την έναρξη των Δεκεμβριανών. Η διαμάχη μεταξύ του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ντόπιας αστικής τάξης(μαζί με την κυβέρνηση που συγκροτήθηκε στην Αίγυπτο) ήταν εξ’ αρχής μια άνιση μάχη. Και αυτό γιατί το πλέγμα των ξένων συμφερόντων και άλλοτε συμμάχων έκρινε καθοριστικά το ζήτημα. Με ιδιαίτερο ζήλο στο Ελληνικό ζήτημα ασχολήθηκε η Μ. Βρετανία και αργότερα οι ΗΠΑ με τη Σοβιετική Ένωση να έχει το ρόλο φοβικού καλοκάγαθου γίγαντα που παρατηρεί κυρίως τις εξελίξεις.

Κρίσιμο ρόλο στην έκβαση των γεγονότων έπαιξε η στρατηγική ή έλλειψη ξεκάθαρης στρατηγικής των δυο αντιμαχομένων πλευρών, δεδομένο που επηρέασε και την τακτική τους. Υπό αυτό το πρίσμα υπάρχει  και η πρόσληψη του εμφυλίου πολέμου από τον ελληνικό κινηματογράφο με πλήθος από ταινίες (Το Δίλημμα,Το Κόκκινο Τρένο,Ψυχή Βαθιά,Θίασος,Πέτρινα Χρόνια,Ελένη,Γράμμος-Βίτσι) η κάθε μια με τη δική  της οπτική γωνία σε αυτή τη σύρραξη. Μια σύρραξη με πλήθος ηττημένων και ελάχιστους νικητές. Οι οποίοι νικητές χρωστούν κατά κάποιο τρόπο τη ζώσα πολιτική της ύπαρξη στο ηττημένο λαϊκό κίνημα της που τράβηξε το λούκι της πείνας, της κατοχής και της Αντίστασης. 

Δυστυχώς όμως για τους θεμελιωτές αυτής της εξουσίας (αστοί,χίτες,ταγμασφαλίτες,δοσίλογοι,μαυραγορίτες)που συνεργάστηκαν αρμονικά με κατακτητές και συμμάχους το Τέλος της Ιστορίας κατά τον Φουκουγιάμα δεν ήρθε όπως φαίνεται ακόμα. Οι μεγάλες αφηγήσεις έχουν αρκετό δρόμο να διαβούν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σ’ όλη την οικουμένη «εφόσον μένουν εκείνες οι αιτίες οι παλιές». Ίδωμεν..

2.O ρόλος του ΕΑΜ και η λαϊκό-μετωπική του στόχευση

 Ο κοινωνικός χρόνος συμπυκνωμένος στην περίοδο της γερμανικής κατοχής όπως και οι συνέπειες στις συνειδήσεις του λαού και αυγάτισε ένα πελώριο κίνημα. Ένα κίνημα Αντίστασης κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό με βασικό πυλώνα το ΕΑΜ(Μαργαρίτης, 2011). To Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ήταν ένα απελευθερωτικό μέτωπο που είχε ως προμετωπίδα την εθνική  ενότητα λαού, φτωχής αγροτιάς και διανοούμενων, ακόμα και μέρος του αστικού κόσμου και πολιτικών. Η πρωτοβουλία ανήκε στο ΚΚΕ που μαζί με το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος(ΣΚΕ), κόμμα Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας(ΕΛΔ), του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος(ΑΚΕ) ιδρύουν στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 το ΕΑΜ(Ριζοσπάστης-ένθετο(επιμ)(25 Σεπτεμβρίου 2011)70 χρόνια  από την ίδρυση του ΕΑΜ). 

Το ΚΚΕ, ως βασικός πυλώνας του ΕΑΜ καλεί τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις της χώρας σ’ ένα εθνικό μέτωπο της απελευθέρωσης:

Α)Για το διώξιμο της γερμανοιταλικής κατοχής από την Ελλάδα.

Β)Για την ανατροπή της κυβέρνησης-οργανέτου της.

Γ)Για την καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σ.Ένωσης.

Δ)Για την υποστήριξη κάθε συνεπούς αντιφασιστικής δύναμης με όλα τα μέσα.

Ε)Για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης από όλα τα κόμματα, που θα αποκαταστήσει τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού, θα του εξασφαλίσει ψωμί και δουλειά, θα συγκαλέσει συνταχτική εθνοσυνέλευση και θα υπερασπίσει την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδας από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική δύναμη.(Ριζοσπάστης-ένθετο(επιμ)(25 Σεπτεμβρίου 2011)70 χρόνια  από την ίδρυση του ΕΑΜ,σελ.2)

Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ μη ηγετική φυσιογνωμία και αρχικαπετάνιο το Θανάση Κλάρα, γνωστό ως  Μιζέριας ή Δηλωσίας της Κέρκυρας (Τάκη Σιμονετάτου(1982)Ταινία, Το Κόκκινο Τρένο) και πιο γνωστός ως Άρης Βελουχιώτης. Ο ΕΛΑΣ ήταν  η πιο γνωστή και η πιο δραστήρια από τις ένοπλες αντάρτικες οργανώσεις. Μεταξύ άλλων υπήρχαν ο ΕΔΕΣ με δράση κυρίως στην Ήπειρο με αρχηγό το Ν.Ζέρβα και την ΕΚΚΑ με αρχηγό το συνταγματάρχη Ψαρρό. 

Το κίνημα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως οι πιο λαοφίλητες οργανώσεις κατορθώνουν να προστατεύσουν τα σοδειά και τους αγροτικούς πληθυσμούς κυρίως από τους κατακτητές, τα Τάγματα Ασφαλείας και τους Χίτες και κυρίως τους μαυραγορίτες. Δηλ. αυτό που έκανε ήταν  να «σώσει το λαό απ’ την πείνα» από τη μια όπως λέει και ο ύμνος του ΕΑΜ, να οργανώσει λαϊκή τοπική αυτοδιοίκηση με συνελεύσεις στα χωριά, δημιουργία λαϊκών δικαστηρίων και βοηθώντας στην πολιτιστική ανάταση μιας νέας Ελλάδας που χτιζόταν στην ύπαιθρο. Την Ελεύθερη Ελλάδα. 

Στις 10 Μαρτίου 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών. Μετά από εκλογές (23 Απριλίου 1944) όπου έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το Εθνικό Συμβούλιο με έδρα τις Κορυσχάδες(30 Απριλίου 1944) όπου ψήφισαν περίπου 1.800.000 ψηφοφόροι και για πρώτη φορά και γυναίκες (Ριζοσπάστης-ένθετο(επιμ)(25 Σεπτεμβρίου 2011)70 χρόνια  από την ίδρυση του ΕΑΜ,σελ.4). Έτσι συστάθηκε μια ιδιότυπη μορφή δυαδικής εξουσίας κάτω από τη μύτη των Γερμανών έτοιμη να εφορμήσει για μια Άλλη Ελλάδα, των παραγωγών της. Η Ιστορία όμως δεν είναι ούτε βολονταρισμός ούτε και υποθέσεις.

Οι αναφορές στο ΕΑΜ και στην ΠΕΕΑ γίνονται γιατί πέρα από τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχαν στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, αποτέλεσαν και αυτά τα πολιτικά υποκείμενα που υπέγραψαν μαζί με τους αστούς πολιτικούς (κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου) και τους Συμμάχους, τις ιστορικές συμφωνίες διακανονισμού του ελληνικού ζητήματος. Τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, προπομπός για το διχασμό του Δεκέμβρη και την μετέπειτα συμφωνία – την πιο γνωστή στο πλατύ κοινό, λαθεμένα κατ’ εμέ- της Βάρκιζας.

Ο Δεκέμβριος του ’44, άποψη που θα συμφωνήσω, δεν ήταν μια στιγμή μιας ελληνικής ιδιορρυθμίας ή κάποιου τρελού μεσογειακού ανυπότακτου ταμπεραμέντου του ελληνικού λαού. Ήταν η πρώτη πράξη στη διεθνή ψυχροπολεμική σκακιέρα που ενεπλάκησαν οι τέως Σύμμαχοι (ΗΠΑ,Βρεττανία,Σ.Ένωση) με διαπλεκόμενα  συμφέροντα(Άρτεμη Ψαρομηλίγκου,(2011) «Ένας ελληνικός πεσσός στη διεθνή σκακιέρα»,Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.27). Από έγκυρους ιστορικούς θεωρείται το έτος 1943 ως ορόσημο για την αρχή του Εμφυλίου. Από τη μια έχουμε τη συνθηκολόγηση των Ιταλών(3 Σεπτ. 1943) οπόταν και πλουτίζει το οπλοστάσιο του ΕΛΑΣ και αυξάνει αντικειμενικά τις απαιτήσεις του για το δια ταύτα της εξουσίας. Δεν έλειψαν και οι μάχες μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων αλλά και ο ορισμός των περιοχών ελέγχου της κάθε μιας. 

Μια απ τις λίγες στιγμές που θα ενώσει τις ομάδες αυτές ήταν η αποτίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου μαζί με Εγγλέζους σαμποτέρ, γεγονός που αναθάρρεψε το λαό των πόλεων και ενίσχυσε τις αντάρτικες οργανώσεις και κυρίως τον πιο έτοιμο ΕΛΑΣ. Απ’ την άλλη πλευρά παρατηρείται πλέριο αντικομουνιστικό μένος από τις ένοπλες εθνικιστικές οργανώσεις. Υπάρχουν και υπόγειες συμφωνίες του ΕΔΕΣ όχι μόνο με τους Άγγλους αλλά επίσης συμφωνίες του Ζέρβα με τους ΝΑΖΙ έναντι του ρεύματος του ΕΛΑΣ. (Άρτεμη Ψαρομηλίγκου,(2011) «Ένας ελληνικός πεσσός στη διεθνή σκακιέρα»,Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.28)/ (Φώτος Λαμπρινός(1981)Ταινία Το Δίλημμα, Άρης Βελουχιώτης).

3.Λίβανος -  Καζέρτα… δρόμος χωρίς επιστροφή

Το διεθνές πλέγμα των Συμμάχων και συμφερόντων

Σημείο τομής ακόμη και για αυτό το ελληνικό ζήτημα η Διάσκεψη της Τεχεράνης(27 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 1943) μεταξύ των αρχηγών κρατών των Συμμάχων. Στάλιν για τη Σ.Ένωση,Τσόρτσιλ για Βρετανία, Ρούζβελτ για τις ΗΠΑ. Η Διάσκεψη της Τεχεράνης αποτέλεσε προοίμιο για τη Διάσκεψη της Γιάλτας της Ουκρανίας (4-11 Φεβρ.1945) η οποία ουσιαστικά επικύρωσε τις συμφωνίες της πρώτης και αφέθηκε η Μ.Βρετανία να «παίξει μπάλα» στην Ανατολική Μεσόγειο (Άρτεμη Ψαρομηλίγκου,(2011) «Ένας ελληνικός πεσσός στη διεθνή σκακιέρα»,Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.27). 

Πέρα απ’ τη συμφωνία για τη δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών, μια άλλη συμφωνία που όρισε εν πολλοίς και τα πράγματα ήταν η άτυπη συμφωνία των ποσοστών. Η συμφωνία αυτή είναι γνωστή ως « χαρτοπετσέτα» η οποία επισημοποιήθηκε από την 4η Διάσκεψη της Μόσχας στις 9 Οκτωμβρίου 1944. Μια συμφωνία μεταξύ του Στρατάρχη Στάλιν και του Ουίστον Τσόρτσιλ σχετικά με τη διαίρεση της νοτιοανατολικής Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Τσόρτσιλ πρότεινε όπως η Σ.Ένωση να έχει 90% επιρροή στη Ρουμανία και 75% στη Βουλγαρία ενώ η Μ.Βρετανία  να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα. Ο Τσόρτσιλ επίσης πρότεινε για την Ουγγαρία και τη  Γιουγκοσλαβία να έχουν 50% επιρροή και οι δυο. Στη συνέχεια ο Τσόρτσιλ έγραψε τη συμφωνία με μπλε μολύβι σε μια χαρτοπετσέτα, την οποία έδωσε στον Στάλιν και αφού τον ενέκρινε ο τελευταίος του την επέστρεψε. Αυτά, περί του παραπολιτικού του θέματος. Σύμφωνα πάντα με την   αυτοβιογραφία  του Τσόρτσιλ μια από τις ελάχιστες απτές πηγές για το θέμα. Στο δια ταύτα , αν η συμφωνία ήταν πραγματική, ο Στάλιν κράτησε το λόγο του όσον αφορά την Ελλάδα. 

Στον εμφύλιο η Βρετανία υποστήριξε με πλέριες τις δυνάμεις της με τη Δεξιά και την Ακροδεξιά στη χώρα σε αντίθεση με τη Σ.Ένωση που βοήθησε  παρά μόνο ηθικά και…κριτικά τον ΕΛΑΣ και αργότερα το ΔΣΕ. Το ιδεολογικό έρεισμα του «γιατί» και του «διότι» της μη βοήθειας της Σ.Ένωσης προς τον ΕΛΑΣ και το ΔΣΕ θα προσπαθήσω να εκφράσω αργότερα(www.aformi.gr , Λαικά Μέτωπα). 

Ο Τσόρτσιλ δεν μένει όμως εκεί. Επιτυγχάνει και παίρνει από το Ρούζβελτ το (ένοπλο) φως για παρέμβαση στην Ελλάδα από τη συνάντησή τους στο Κέμπεκ( 17-27 Αυγούστου 1943),μια συμφωνία ως κεκτημένο για επιτυχία της επιβολής των ποσοστών στη Σ.Ένωση. Το 1944 ο Τσόρτσιλ ετοιμάζεται για την εκτέλεση της επιχείρησης «Μάννα», δηλ. της ένοπλης επέμβασης με σκοπό την αποκατάσταση της προπολεμικής τάξης πραγμάτων στην Ελλάδα που είχε διασαλευτεί από τον ηγετικό ρόλο του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στη χώρα(Ψαρομηλίγκου,2011). Έτσι γράφει μιαν επιστολή στον ΥΠΕΞ Άντονι Ίντεν για άμεση επέμβαση. Έτσι η σύγκρουση αποτέλεσε τακτική επιλογή του Βρετανού πρωθυπουργού για να επιβάλει de facto κατακτήσεις για τον έλεγχο του ζωτικού χώρου της Ανατολικής Μεσογείου, του Αιγαίου και ό,τι άλλο γεωγραφικά και οικονομικά εύλογα αυτό σημαίνει στην υπό κατάρρευση Βρετανική Αυτοκρατορία. Συνεπώς κατόρθωσε τον περιορισμό της επιρροής της ΕΣΣΔ σε 10% έναντι 90% της Βρετανίας. Αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά οι πρόνοιες της Διάσκεψης της Μόσχας 9-21 Οκτωβρίου 1944(Ψαρομηλίγκου,2011).

Η επικύρωση της έγινε σαν καταστάλαγμα της τραγικής ειρωνείας. Ενώ κατέρρεε η Γερμανία και τα κατοχικά στρατεύματα αποχωρούσαν από την Ελλάδα, το προπαγανδιστικό ραδιόφωνο, όργανο της Γκεμπελικής φιλολογίας επίσειε τον κίνδυνο του κομμουνισμού παίρνοντας ουσιαστικά θέση ενάντια στον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ  μπροστά στην επικείμενη σύγκρουση. Η καχυποψία μεταξύ των Ελλήνων εναλλάσσεται με τη χαρά της απελευθέρωσης που δεν θα κρατήσει για πολύ. Στις 16 Οκτωβρίου αποβιβάζεται η ινδική ταξιαρχία των Γιούρων, στρατιωτικό τμήμα της Βρετ. Αυτοκρατορίας. Το σχέδιο επιβολής των Άγγλων είχε μπει ήδη σε εφαρμογή ενώ η διαδοχή των Γερμανών από τους Άγγλους γίνεται  σαν μια καλοσχεδιασμένη παράσταση. Στο μεταξύ η συμφωνία της Μόσχας ολοκληρώνεται με την προέλαση του σοβιετικού αξιωματικού Τολμπούχιν, με τη βαλκανική πορεία προς τη Βουλγαρία, σύνορο των δύο κόσμων. (Άρτεμη Ψαρομηλίγκου,(2011)

Το 1942 υπάρχει η συμφωνία μεταξύ Συμμάχων (κυρίως των αγγλοσαξωνικών χωρών) με τον Άξονα για μεταφορά τροφίμων στην Ελλάδα από ΗΠΑ και Καναδά δια  μέσου του Ερυθρού Σταυρού. Μάλλον τα γεγονότα είναι πεισματάρικα τόσο πολύ ώστε μόνο το Σχέδιο Μάρσαλ να υλοποιεί το παζλ που αναφαινόταν τότε(Γ.Μαργαρίτης,2011, «Το ΕΑΜ έχασε τη μάχη της Μετακατοχικής… μπομπότας»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.13). 

Το γεγονός αποτέλεσε τομή για τις μελλοντικές εξελίξεις και ράπισμα στην καρδιά της κοινωνικής αλληλεγγύης του ΕΑΜ για επιβίωση του λαού. Με αυτό τον τρόπο οι κατοχικές κυβερνήσεις προσπαθούν να ελέγξουν και την ύπαιθρο και να αποκτήσουν λαϊκό έρεισμα ενόψει της μελλοντικής της πρωτοκαθεδρίας. Στις μεγάλες πόλεις το ζήτημα του λιμού και του θανάτου από ασιτία ήταν καθημερινό φαινόμενο. Όποιος χόρταινε όλο αυτό το λαό που λιμοκτονούσε και έδινε μάχη… για τη ζωή του θα αποκτούσε πολιτικό έρεισμα και λόγο για τις εξελίξεις της επόμενης μέρας. Σημειωτέον, η διανομή των τροφίμων σε περιοχές που ήλεγχε ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μαζί με τις προσφυγικές συνοικίες που θεωρούνταν ορμητήρια των «τρομοκρατών» απαγορευόταν ρητώς. Τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται. 

Το καλοκαίρι του 1944 αυξάνεται η εξωτερική βοήθεια με νέα καταναλωτικά αγαθά δείχνοντας έτσι την ανωτερότητα των Βρετανών και των αστών έναντι των «κομμουνιστο-συμμοριτών» - ΕΑΜοβούλγαρων όπως σάρκαζε και η Βραδυνή.

Σε Αθήνα-Πειραιά δημιουργείται ένα ρευστό ρεύμα ανέργων, πρώην πληβειακού-εργατόκοσμου που ήταν εύπλαστο πολιτικά. Έτοιμο από την εξέγερση μέχρι την αντίδραση και την καταστολή της. Υπήρχε δηλ. μια ικανή μάζα πεινασμένων για όλα προκειμένου να επιβιώσει. Αυτό διείδαν και οι Άγγλοι που με τις ML και URRA,οργανώσεις που προσφέρουν είδη άνεσης και πρώτης ανάγκης  σε πόλεις και ύπαιθρο κερδίζοντας πολιτικά αυτή τη σημαντική μάχη της επιβίωσης(Μαργαρίτης,2011). Χαρακτηριστικά, τον Οκτώβριο του ’44 η εφημερίδα του αμερικανικού στρατού, « Η Αστερόεσσα» δηλώνει πως με τη συμβολή και των Βρετανών το ζήτημα βαδίζει προς επίλυση μέσω του εμφυλίου, ενώ ο ίδιος ο αρχηγός των ατάκτων, Βελουχιώτης (κατά τον Χαριτόπουλο) θεωρήθηκε από τους Αμερικανούς ο πιο γνωστός αντιβρετανός ηγέτης(Φώτος Λαμπρινός(1981)Ταινία Το Δίλημμα, Άρης Βελουχιώτης) / (Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Το Αμερικάνικο παιχνίδι το Δεκέμβρη και ο Άρης»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.33) .

Η ρητή δήλωση-εντολή όμως Τσόρτσιλ προς το στρατηγό Σκόμπι και ενώ είχαν υπογραφεί οι συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας δεν ήταν κάτι πρωτάκουστο. « Μη διστάζετε όμως να ενεργείτε σαν να ευρίσκεσθε σε μια κατεχόμενη πόλη όπου θα ξεσπούσε μια τοπική εξέγερσις». Σε αγαστή συνεργασία των Άγγλων πάντα με τον Γ.Παπανδρέου.

4.Τι προέβλεπαν όμως ο «Λίβανος» και η «Καζέρτα» ;

Στις 17-20 Μαΐου 1944 συνήλθε στη Βυρηττό σύσκεψη των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων μηδενός εξαιρουμένου. Στο «Συνέδριο του Λιβάνου» όπως έμεινε στην Ιστορία συμμετείχαν από τη μια, το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ (Κυβέρνηση του βουνού) και από την άλλη η κυβέρνηση του Παπανδρέου (κυβέρνηση Μ.Ανατολής), ο ΕΔΕΣ και ο ΕΚΚΑ. Η περίεργη δυική εξουσία. Από τη μια, του εσωτερικού, του αγώνα,της αντίστασης και της ελπίδας και από την άλλη του εξωτερικού, του αστικού κόσμου, των Συμμάχων και ό,τι προέβλεπαν και οι μεταξύ τους υπόγειες και άλλες συμφωνίες. Το ΕΑΜικό κίνημα έλαβε μέρος στο όνομα μιας ευρύτερης εθνικής ενότητας. Παρ’ όλα αυτά ο Γ.  Παπανδρέου, αγαστός σύμμαχος και συνεργάτης των Άγγλων κάνει κατηγορηματικές δηλώσεις για αιματοχυσία και εμφύλιο σπαραγμό. Συμψηφίζει τα εγκλήματα, τους δοσιλογισμούς, τους μαυραγορίτες, τα Τάγματα Ασφαλείας, τους κατακτητές με τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ(Φώτος Λαμπρινός(1981)Ταινία Το Δίλημμα, Άρης Βελουχιώτης).

Στις 2 Σεπτεμβρίου1944 σχηματίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γ.Παπανδρέου. Το « Πολιτικό Πρόγραμμα της Κυβερνήσεως αποτελεί το Εθνικό συμβόλαιο του Λιβάνου το οποίο προβλέπει την εγκατάσταση εξουσίας με τη μορφή της αστικής εξουσίας στην Ελλάδα». Οι Άγγλοι μπαίνουν και επίσημα στο παιχνίδι των μεταπολεμικών και κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα.

Το ΚΚΕ αποδέχεται τη συμφωνία του Λιβάνου βασισμένο και στη λογική των Λαικών-Αντιφασιστικών Μετώπων για δημιουργία δημοκρατικών αστικών καθεστώτων στο όνομα της εθνικής απελευθέρωσης και όχι της ταξικής-κοινωνικής. Έτσι το ΕΑΜ έμεινε στο εθνικοαπελευθερωτικό κομμάτι λησμονώντας την κοινωνική ανατροπή και τα μηνύματα του Οκτώβρη του 1917. Η γραμμή αυτή είχε επιβληθεί από τη σοβιετική Κομιντέρν το 1934-35 μαζί με την επιβολή και της μορφωμένης από το σταλινικό καθεστώς της ζαχαριαδικής εξουσίας. Στην Ελλάδα, η λογική αυτή δικαιολογήθηκε γιατί υποστηριζόταν πως στην χώρα «φεουδαρχικά κατάλοιπα» και έπρεπε να μεσολαβήσει ένα «δημοκρατικό στάδιο» πριν τη σοσιαλιστική επανάσταση(Άγγελος Καλοδούκας, «Στάση πληρωμών στο χρέος, έξοδος από το ευρώ και την Ε.Ε./Λαϊκά Μέτωπα», www.aformi.gr, 28-11-2011)

Το ΚΚΕ βάζει ζήτημα…Γ.Παπανδρέου δηλ. προσώπου κα όχι αστικής εξουσίας. Το ΚΚΕ δηλ. δεν έβαζε την άμεση προοπτική εργατικής εξουσίας και δημοκρατίας, έστω μιας άλλης εξουσίας στα πλαίσια του παρτιζάνου Τίτο στη Γιουγκοσλαβία. Μόνο που ο Ζαχαριάδης και το ΚΚΕ επέλεξε Κομιντέρν με τα γνωστά αποτελέσματα στην έκβαση του εμφυλίου. Με μια πρόταση,  το εθνικό δεν συνδέθηκε ούτε στην στρατηγική  ούτε στην τακτική με το θέμα της αντικαπιταλιστικής στράτευσης και της εξουσίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της. Στη συνεδρίαση της ΠΕΕΑ  Σιάντος και Αλ.Σβώλος συμφωνούν στο αίτημα της αντικατάστασης του Γ.Παπανδρέου. 

Έτσι, το ΚΚΕ και το ΕΑΜ υπαναχωρούν στην «αντίδραση» και στους Εγγλέζους με αποκορύφωμα της Συμφωνίας της Καζέρτας στις 26 Σεπτεμβρίου 1944. Παρ’ όλα αυτά ο Ζεύγος στις Κορυσχάδες πρότεινε τη διαγραφή  του Ρούσσου και Πορφυρογένη για τις ενέργειες του Λιβάνου. Πώς τα φέρνει ο καιρός! Ο Σβώλος μαζί με το… Ζεύγο υπογράφουν στην Καζέρτα της Ιταλίας και την υπαγωγή του ελληνικού στρατού στη διοίκηση του στρατηγού Σκόμπι. Μέσα στον ΕΑΜ υπάρχουν διαφωνίες και αντιφάσεις γι αποστράτευση του ΕΛΑΣ και για τη τύχη δηλ. την τιμωρία  των ταγματασφαλιτών. (Βασίλης Καρδάσης,2011, «Από το Λίβανο στον Δεκέμβρη»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,σελ.12)

Το ΕΑΜ είχε εξιδανικεύσει το ρόλο της Σ.Ένωσης σε δογματικά πλαίσια τύφλωσης αρκετές φορές στον αγωνιζόμενο λαό. Ο ιστορικός Θ.Σφήκας στο βιβλίο του «ΤΟ ΧΩΛΟ ΑΛΟΓΟ», οι Διεθνείς Συνθήκες της ελληνικής κρίσης, 1941-1949 αναφέρει πως στο αρχειακό υλικό της Σ.Ένωσης για το ελληνικό ζήτημα της περιόδου δεν υπήρχε υλικό παρά μόνο σημειώματα-ερωτήσεις του ΚΚΕ προς την ηγεσία της Σ.Ένωσης. Απ’ την άλλη και ο αστικός πολιτικός κόσμος εξιδανίκευσε εξιδανίκευσε τη Μ.Βρετανία και ειδικά τον αρχιστράτηγο Τσόρτσιλ που εποφθαλμιούσε την Ελλάδα έδωσε τις επιταγές στον ΥΠΕΞ, Ήντεν περί κομμουνιστικού κινδύνου στην Ελλάδα(Βασίλης Καρδάσης,2011, «Από το Λίβανο στον Δεκέμβρη»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,σελ.9). Ο αγγλικός παράγοντας φαινόταν έτοιμος ήδη για την επικείμενη σύγκρουση με τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο Δεκέμβρη του 1944. Μια σύγκρουση με συγκεκριμένο στρατηγικό στόχο την υλοποίηση της συμφωνίας των ποσοστών με εξολόθρευση των κομμουνιστών παράλληλα.

5.Μπρος γκρεμός και πισωγύρισμα για την τελική ήττα του ΕΑΜικού κινήματος!

Δεκέμβρης ’44 – Γεννάρης ’45 και Βάρκιζα το κερασάκι… στην ήττα

Συχνά όταν αναμετρείσαι σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, ο αγώνας αρχίζει πριν καν τη διεξαγωγή του. Και πιστεύω πως καταλαβαινόμαστε ειδικά όταν μιλάμε για τον εμπορικό αθλητισμό. Έτσι και ο Δεκέμβρης ξεκίνησε πολύ πιο πριν και σπέρματά του υπήρχαν ακόμα και από τη Μεταξική δικτατορία ενώ γονιμοποιήθηκαν στο μέσο της Γερμανικής Κατοχής με ένοπλες συγκρούσεις των αντάρτικων ομάδων όχι κόντρα στο Ναζί ή το Φασίστα και το μαυραγορίτη…αλλά μεταξύ τους.

Στις 12 Οκτώβρη 1944 απελευθερώθηκε από το γερμανικό ζυγό ενώ ο Κόκκινος Στρατός «απελευθέρωσε» τα Βαλκάνια. Στις 18 Οκτώβρη έφτασε στην Αθήνα η κυβέρνηση εθνικής ενότητας και με στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στο εσωτερικό της και κάτω από τις στρατιωτικές οδηγίες του Σκόμπι, με βάση και τη Καζέρτα(Ριζοσπάστης-ένθετο(επιμ)(25 Σεπτεμβρίου 2011)70 χρόνια  από την ίδρυση του ΕΑΜ,σελ.8). Ο πρωθυπουργός Παπανδρέου ζητάει στήριξη πολιτική και ένοπλη από τις «επιβλητικές δυνάμεις» του Τσόρτσιλ στην Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός ταυτόχρονα συγκαλεί σύσκεψη όλων των μη ΕΑΜικών υπουργών και υπογράφουν ώστε η αριστερή Λαϊκή πολιτοφυλακή της επίσημης κυβέρνησης να παραδώσει τα όπλα. Σε προηγούμενο χρόνο είχε απαιτήσει τη δημιουργία ελληνικού στρατεύματος με τρεις ταξιαρχίες. Μια με τη συγκρότηση Ορεινής Ταξιαρχίας-Ιερού Λόχου από κοινού, μια από τον ΕΔΕΣ και μια από τον ΕΛΑΣ. Το ίδιο βράδυ παραιτούνται οι ΕΑΜικοί υπουργοί Σβώλος,Τσιριμώκος, Αγγελόπουλος,Ασκούτης(Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Οι 33 ματωμένες μέρες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.37). Στις 2 Δεκεμβρίου συνεδριάζει, σημειωτέον μετά από αρκετό καιρό η Κ.Ε. του ΚΚΕ και καλεί σε συλλαλητήριο στις 3 Δεκεμβρίου. 

Στην έκκληση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ συγκεντρώνεται πραγματικά λαοθάλασσα. Οι Άγγλοι και η κυβέρνηση Παπανδρέου απαντούν με ριπές πολυβόλων από το αρχηγείο των Άγγλων στο Μ.Βρετάνια. Αποτέλεσμα: 30 νεκροί και 100 τραυματίες. Η δολοφονική εκστρατεία της αστικής κυβέρνησης και των Εγγλέζων αποτελούν Casus Belli για το ΕΑΜικό κίνημα. Απαιτεί την παραίτηση της αιματοβαμμένης κυβέρνησης. Την επόμενη μέρα πραγματοποιείται η κηδεία των θυμάτων της μονόπλευρης βίας των Άγγλων που συνάμα ήταν μια διαδήλωση οργής λαϊκού αισθήματος. Χαρακτηριστικό το πανό της διαδήλωσης της 4^ης Δεκεμβρίου που θα δηλώσει και τη ροή που θα πάρουν τα πράγματα: « Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα». 

Οι Άγγλοι αιφνιδιαστικά αφοπλίζουν το 2^ο Σύνταγμα της 11^ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Έτσι αρχίζουν οι 33 ματωμένες μέρες σε Αθήνα-Πειραιά και Θεσσαλονίκη. Σ’ αυτές τις μέρες ένα ήταν το κύριο χαρακτηριστικό για επικράτηση και την τελική νίκη των δυο αντιμαχόμενων πλευρών. Από τη μια η αποφασιστικότητα των αστών και των Άγγλων ιμπεριαλιστών για τη νίκη και απ’ την άλλη η ατολμία του ΚΚΕ και η έλλειψη νικηφόρου σχεδιασμού, αν και είχε όλα τα φόντα για πανστρατιά των έμπειρων και μπαρουτοκαπνισμένων τμημάτων του ΕΛΑΣ της υπαίθρου. Τα σφάλματα του ΚΚΕ με κύριο την έλλειψη σχεδίου για επαναστατική κατάκτηση της εξουσίας έχοντας ως κύρια αιτήματα τα θολά σχήματα της «λαοκρατίας», της αποχώρησης του βασιλιά και για εκλογική διαδικασία οδήγησαν σε ολέθρια τακτικά σφάλματα για το ίδιο αλλά και για τους αγωνιστές που το ακολούθησαν στη πορεία του. Έτσι με πρόσχημα την εθνική ενότητα και τον αντιφασιστικό αγώνα, ο ΕΛΑΣ υπάγεται στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ.Ανατολής, δημιουργώντας προηγούμενο στην απόφαση των υπουργών του Παπανδρέου για διάλυση της Λαϊκής Πολιτοφυλακής.

Τις πρώτες μέρες των Δεκεμβριανών η πλάστιγγα έγερνε με την πλευρά του ΕΛΑΣ Αθήνας και Πειραιά. Οι Άγγλοι τα βρίσκουν σκούρα ενώ οι Αμερικανοί δεν προθυμοποιούνται να βοηθήσουν στην παρούσα φάση. Ο Άγγλος υπουργός Μακμίλαν γράφει στο ημερολόγιο του: «Τα νέα από την Ελλάδα είναι πολύ άσχημα, τα ίδια είναι και από την Ιταλία. Η Ελλάδα έχει μια επανάσταση και η Ιταλία είναι χωρίς κυβέρνηση. Και στις δυο περιπτώσεις έχουμε εγκαταλειφτεί  από τον Αμερικανό μας σύμμαχο»(Φοίβος Οικονομίδης,2011, « Το Αμερικανικό παιχνίδι στο Δεκέμβρη και ο Άρης».ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.33). Στο ίδιο μήκος κύματος και ο διοικητής της Τρίτης Ορεινής Ταξιαρχίας Θρ.Τσακαλωτός θλίβεται από το ζυγό των «Διεθνιστών»(ΕΛΑΣιτών) και που χύνεται βρετανικό αίμα. 

Ο πρεσβευτής Λίπερ επισημαίνει ότι η προπαγάνδα των ανταρτών προς τις Ινδικές δυνάμεις στην Πελοπόννησο τις προτρέπει να εξεγερθούν εναντίον των αφεντικών τους, των Βρετανών, ενώ παρατηρήθηκαν και δείγματα ηττοπάθειας του αγγλικού στρατού». Απ’ την άλλη, στη Θεσσαλονίκη την εξουσία την κατέλαβε ο ΕΛΑΣ, με τη σύμφωνη γνώμη του Άρη Βελουχιώτη ΚΑΙ την αντίθετη δέσμευση του ΚΚΕ.(Φοίβος Οικονομίδης, 2011, «Οι Βρετανοί, η Θεσσαλονίκη και οι πόθοι του Τίτο», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.45). Χαρακτηριστική των πρώτων νικών του ΕΛΑΣ στην Αθήνα ήταν και η δήλωση που έκανε ο τότε πρωθυπουργός Παπανδρέου: « Ο ΕΛΑΣ εις τας επαρχίας ήρχισε να αφοπλίζει την Εθνοφυλακή, την οποίαν είχωμεν οργανώσει κατόπιν συμφωνίας. Η κυβέρνησις αντελήφθη ότι το συλλαλητήριο δεν εγένετο δια να εκφράση πολιτικάς γνώμας, οπότε όφειλεν να παράσχη την άδεια. Εγίνετο ως απαρχή της επαναστατικής δράσεως και δι αυτό το απηγόρευσεν.(Μ.ΕΒΕΡΤ, «Ας σκεφτούμε τι θα γινόταν αν επικρατούσαν»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.56). 

Το στίγμα το δίνουν οι δηλώσεις του Τσόρτσιλ στις 11 Δεκεμβρίου σε μήνυμα προς την αμερικάνικη ηγεσία παραδέχτηκε ότι «πρέπει ειλικρινά να ομολογήσω ότι ποτέ δεν γνώριζα πως το ΕΑΜ είναι τόσο ισχυρό». Ο ίδιος ο Άγγλος στρατάρχης Αλεξάντερ φθάνει στην  Αθήνα και αποφασίζει την  αντικατάσταση του Σκόμπι από τον στρατηγό Τζον Χόκσγουερθ. Παράλληλα , όλες αυτές τις μέρες των Δεκεμβριανών, οι Άγγλοι πραγματοποιούν αποβίβαση των στρατευμάτων τους από το λιμάνι του Πειραιά και πραγματοποιούν επιδρομές με τανκς, αεροπλάνα και κανονιοβολισμό από το στόλο, οπλισμό που γενικά δεν κατείχε ο ΕΛΑΣ(Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Οι 33 ματωμένες μέρες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.41). 

Έτσι ο συσχετισμός δυνάμεων αλλάζει ραγδαία από τις 15 Δεκέμβρη και έπειτα ενώ οι δυνάμεις που φτάνουν απ’ το ιταλικό μέτωπο δίνουν άλλο κύρος στις αγγλικές δυνάμεις. Ο ΕΛΑΣ  προσπαθεί με αντεπιθέσεις να ανακαταλάβει περιοχές κυρίως τις βραδινές ώρες  για την αποφυγή της αεροπορίας αλλά τα αποτελέσματα είναι είτε πρόσκαιρα είτε ανεπιτυχή. Ο ΕΛΑΣ χάνει σημαντικές έδαφος, ενώ οι βρετανικές δυνάμεις προελαύνουν παρά τη σθεναρή αντίσταση. Να σημειώσω εδώ την ατολμία του ΕΑΜ να κατεβάσει τον ΕΛΑΣ της υπαίθρου στην Αθήνα από το ξεκίνημα των συγκρούσεων που θα ξεκαθάριζε και την έκβαση του Δεκέμβρη. 

Μέσα σ’ όλα αυτά ο Άρης Βελουχιώτης προσπαθεί από το Νοέμβρη του ’44 να πείσει τους αντάρτες για το «στραβό δρόμο» που πήρε το ΚΚΕ με τις συμφωνίες Λιβάνου-Καζέρτας, τη συμμετοχή στην κυβέρνηση Παπανδρέου και την ανάθεση της ηγεσίας των ελληνικών στρατευμάτων στο Σκόμπι. Λίγο πριν από το Δεκέμβριο  στέλλει στην ηγεσία του κόμματος ένα σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας με τη βοήθεια των δυνάμεων του ΕΛΑΣ από τη Στερεά και τη Πελλοπόνησο, το οποίο δεν λήφθηκε καν υπόψη. Την περίοδο των Δεκεμβριανών κρατιέται σε απόσταση από το πεδίο των μαχών και στέλλεται μάλλον με δυσμένεια μαζί με το Σαράφη στην Ήπειρο. Εκεί κυνηγάει το Ζέρβα(συγγενής του Άρη) και τον ΕΔΕΣ όπου τον διαλύει, αναγκάζοντας τις δυνάμεις του Ζέρβα να καταφύγουν στην Κέρκυρα. Το επίδικο όμως ήταν η ίδια η Αθήνα και το ολοζώντανο διακύβευμα του ποιος θα εξουσιάζει ποιον! (Θεόδωρος Σαμπατακάκης,2010, « Άρης Βελουχιώτης. Ποιος ήταν ο Θανάσης Κλάρας», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,Ν.Ζαχαριάδης,Άρης Βελουχιώτης,Ν.Μπελογιάννης.Βίοι Παράλληλοι και Τεμνόμενοι, σελ. 70-71). 

Σημαντική ημερομηνία που μπορούσε να άλλαζε το ρου των πραγμάτων ήταν η 24^η Δεκεμβρίου. Το βράδυ σαμποτέρ του ΕΛΑΣ τοποθετούν δυναμίτη στα θεμέλια του ξενοδοχείου «Μ.Βρεττανία»-«το στρατηγείο της αντίδρασης» όπως το αποκαλούσαν οι ΕΑΜικοί κύκλοι- για να το ανατινάξουν. Η επιχείρηση αναβάλλεται λόγω της άφιξης του Τσόρτσιλ ανήμερα των Χριστουγέννων. Τι άλλο να δείξει άλλωστε τον αγγλικό ζήλο για το ελληνικό ζήτημα; Την Τρίτη 26 Δεκεμβρίου πραγματοποιείται μεγάλη σύσκεψη στο ΥΠΕΞ υπό την προεδρία του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνό. Παρευρίσκονται οι Τσόρτσιλ-Ήντεν, ο Αμερικανός πεσβευτής Λ.Μακβέι και ο Ρώσος συνταγματάρχης Ποπόφ. Από ελληνικής πλευράς οι Γ.Παπανδρέου, Θ.Σοφούλης, Ν. Πλαστήρας, Δ. Μάξιμος και Καφαντάρης. Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εκπροσωπούν οι Σιάντος, Παρτσαλίδης, Μάντακας που καταφθάνουν ενώ η σύσκεψη είχε αρχίσει. Το αξιοσημείωτο είναι η δήλωση του Τσόρτσιλ πως τα βρετανικά στρατεύματα έφθασαν στην Ελλάδα «με τη γνώση και τη συγκατάθεση του προέδρου Ρούζβελτ και του στρατάρχη Στάλιν». Στη διάρκεια της σύσκεψης δεν έγινε δυνατό να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση. (Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Οι 33 ματωμένες μέρες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.42). 

Το σφυροκόπημα των Άγγλων γίνεται πυκνότερο με αποτέλεσμα το Γενάρη του ’45 να απολέσει ο ΕΛΑΣ τον Πειραιά και τα μεγαλύτερα τμήματα της Αθήνας. Ο ΕΛΑΣ πιεζόμενος δεν κατορθώνει να οριοθετήσει μια γραμμή άμυνας αποτελεσματική. Μόνο κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, η Κ.Ε. του ΚΚΕ(29 Δεκεμβρίου) αποφασίζει να πάρει μέτρα ενίσχυσης των μαχόμενων στην Αθήνα τμημάτων του ΕΛΑΣ. Ήταν και το μόνο συλλογικό όργανο που συγκλήθηκε σε όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων. Αντ’ αυτού όμως διατάσσεται υποχώρηση και η Κ.Ε του ΕΛΑΣ καταφεύγει στις 6 Ιανουαρίουστη Θήβα.(Γρ. Φαράκος,2011, «Η ώρα της αυτογνωσίας που δεν ήρθε», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.57). Απόρροια η βαθμιαία υποχώρηση δυνάμεων του ΕΛΑΣ πέραν του λεκανοπεδίου Αττικής προς Στερεά και Εύβοια. Στις 11 Ιανουαρίου υπογράφηκε ανακωχή ανάμεσα στις βρετανικές δυνάμεις και τον ΕΛΑΣ, που επιβάλλει την κατάπαυση των εχθροπραξιών(Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Οι 33 ματωμένες μέρες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.44). Η συμφωνία και οι στόχοι απ’ αυτήν, απ ‘ την πλευρά του ΕΑΜ ήταν ασαφείς όπως και η προοπτική της ανακωχής.

Το πρωτόκολλο της ανακωχής μονογραφήθηκε στις 11 και εφαρμογή του άρχιζε στις 15 Ιανουαρίου. Σε τέσσερις μέρες έπρεπε ο ΕΛΑΣ να υποχωρήσει στις νέες θέσεις όπως αυτές καθορίζονταν με τα συνημμένα παραρτήματα. Την 20η Ιανουαρίου υπογράφεται η οριστική ανακωχή από το στρατηγό Όσκλαντ και τους Α.Τζήμα, Κ.Δημάκη (από τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ). Η ανακωχή είναι πάντοτε δυσμενής για τους ηττημένους. Η ηγεσία του ΕΑΜ-ΚΚΕ ήταν καθόλα μπερδεμένη για το τι μέλλει γενέσθαι με το εαμικό κίνημα,το λαό που ακολούθησε το ΕΑΜ το Δεκέμβρη και τους ΕΛΑΣίτες αγωνιστές ανα την επικράτεια. Μοιραία λοιπόν το ΕΑΜ φτάνει σε συζητήσεις για τη συμφωνία της Βάρκιζας απροετοίμαστο. 

Στις 12 Φεβρουαρίου υπογράφεται η συμφωνία-ουσιαστικά προστασία των πολιτικών του ΕΑΜ, η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ και η παραδοχή της ήττας με την παραλαβή από τους Άγγλους της περιοχής ελέγχου του ΕΛΑΣ. Στην ίδια συμφωνία προβλεπόταν η δημιουργία δημοψηφίσματος για την παραμονή ουσιαστικά του βασιλιά στη χώρα. Στις 16 Φεβρουαρίου το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ προχωρά και στον επίσημο “αποχαιρετισμό στα όπλα”, με μια συγκλονιστική Ημερήσια Διαταγή που την υπογράφουν Σαράφης και Άρης: ύστερα από συμφωνία που υπογράφηκε...ο ΕΛΑΣ αποστρατεύεται...να είστε υπερήφανοι για το έργο σας και να έχετε ήσυχη την συνείδησή σας ότι κάνατε το καθήκον σας προς την πατρίδα...”.

            

Στις 28 Φεβρουαρίου ο ΕΛΑΣ έπαψε να υπάρχει. Ο Θανάσης Κλάρας, ο γνωστός Άρης αρνήθηκε να υιοθετήσει τη συμφωνία της Βάρκιζας ενώ είχε αντιρρήσεις και για το Λίβανο και τη Γκαζέρτα. Πιστός στις διακηρύξεις του ΕΛΑΣ ότι θα τελειώσει η αποστολή του όταν ολοκληρωθεί και το έργο του για εθνική απελευθέρωση και λαοκρατία ιδρύει τον ΕΛΑΣ ΝΕΟΣ. Το ΚΚΕ πιστό στη συμφωνία που είχε υπογράψει αποκηρύσσει σκληρά και διαγράφει στις 12 Ιουνίου του '45 τον “δηλωσία-Μιζέρια Θανάση Κλάρα” όπως τον αποκάλεσε ο Ριζοσπάστης. Ο Άρης έμεινε πιστός στον αποχαιρετισμό του: “ραντεβού στα γουναράδικα”. Το “ούτε ψωμί ούτε νερό” που διέταζε το ΚΚΕ προς τον κόσμο της υπαίθρου για τον Άρη, ήσαν αρκετά για αυτόν. Εξάλλου ο Κρόνος είναι μαθημένος να τρώει τα παιδιά του.

Αντί Επιλόγου

Πέρα από την όποια  συναισθηματική φόρτιση διακατέχουν οι τελευταίες γραμμές του κυρίου θέματος, η ενασχόληση με το ζήτημα της Ιστορίας θέλει τη μελέτη και των δυο πλευρών του νομίσματος. Δυστυχώς ή ευτυχώς όμως, το νόμισμα κάθεται συμβολικά στη κορώνα επί το πλείστον. Έτσι αναγράφεται ως επίσημο έγγραφο στα σχολεία, στον ΣΚΑΙ, στα DVD της Ιστορίας ή σε οποιαδήποτε ΥΕΝΕΔ της εποχής μας που προσφέρεται με ανταλλάγματα να δώσει απλόχερα τις υπηρεσίες της.

Κάνοντας ανασκόπηση της περιόδου για χάρη τούτης της εργασίας, παρατήρησα (με ανακούφιση μου ώστε να είμαι εντός χρονικού θέματος ότι ο Δεκέμβρης του ’44 ανήκει δικαιωματικά στο 1945 και γενικότερα στο καθεστώς της εμφυλιακής περιόδου. Ο εμβληματικός Δεκέμβρης ήταν ένα χρονικό μεταίχμιο. Οι περισσότεροι τίτλοι των εντύπων που κυκλοφορούσαν στην Κατοχή σταμάτησαν τότε οριστικά την έκδοση τους, ενώ από το Γενάρη του ’45 ήταν ο προπομπός αυτού που θα ακολουθούσε σε λίγο και επίσημα πλέον. Ήταν τα πρωτόλεια χαρακτηριστικά της απόρροιας της γραφής της μοίρας του κόσμου σε μια χαρτοπετσέτα. Αποτέλεσμα της συμφωνίας των ποσοστών στη Μόσχα το ΄44 και της μεταγενέστερης συμφωνίας της Γιάλτας των ισχυρών για σφαίρες επιρροής πάνω στα αποκαΐδια που άφησε ο Β’ Ιμπεριαλιστικός Παγκόσμιος Πόλεμος και το άπλετο πεδίο κερδοφορίας που έμελλε (ειδικά για τις ΗΠΑ) και ουσιαστικού ξεπεράσματος της δομικής κρίσης, το 1929.(Π.Παπακωνσταντίνου,2010,ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ-Η κρίση του υπαρκτού καπιταλισμού και  η Αριστερά,Εκδόσεις Λιβάνη,Αθήνα)

Το ζήτημα της εξουσίας στην Ελλάδα, για μένα, ορίστηκε σε αυτό το κρίσιμο δίμηνο. Το διακύβευμά του δεν αφορούσε μόνο το διεθνές πλέγμα συμφερόντων και τις συμφωνίες τους στο μοίρασμα της πίτας και των Βαλκανίων. Αφορούσε και την αποφασιστικότητα και των δυο μερών για τη νίκη, οριστική στοχοθεσία και ορισμού του αντιπάλου ξεκάθαρα. Αυτό δηλ. που έκανε ο παρτιζάνος Τίτο( παραβλέποντας τα όποια υπόγεια ποσοστά 50-50). Ο ΕΛΑΣ το μεγαλύτερο αντάρτικο της Ευρώπης κατά αναλογία απώλεσε την ευκαιρία να δούμε ποιο θα ήταν αυτό το πρόγραμμα «Λαοκρατία» που είχε,εάν είχε τελικά, όπως έλεγε και το άσμα. Και αυτό γιατί οι πολιτικοί εκπρόσωποι του ΕΑΜ και του ΚΚΕ έβλεπαν θολά και θαμπά. Αντί για εχθρούς έβλεπαν συμμάχους και αντί για συμμάχους έβλεπαν δίπλα τους «δηλωσίες». Αυτό δείχνει και το τεύχος της Λαϊκής Φωνής(30-11-1944) με «χαιρετισμό συγχαρητήριο στο μεγάλο αρχηγό της Συμμάχου μας Μ.Βρεττανίας» («Δεκέμβρης 1944-            Οι πρώτες σελίδες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.11,Αθήνα). Παραμονές μάλιστα του colpo grosso που ετοίμαζε ο ίδιος τρεις μέρες μετά στο κολαστήριο της Αθήνας. Ο ίδιος ο άνθρωπος θα δώσει εντολές στις μέρες του Δεκέμβρη όπως δουν οι Άγγλοι στρατιώτες την Αθήνα ως κατεχόμενη πόλη.

Η πολιτική γραμμή του ΚΚΕ όμως για τις συμμαχίες δεν ήταν θέμα ηγεσίας και μόνο. Ήταν ζήτημα πολιτικής γραμμής που είχε λάβει από την Κομιντέρν (η Κομμουνιστική Διεθνής των κομμουνιστικών κομμάτων) το 1934 -35 για τη πολιτική των Λαϊκών Μετώπων και τη συμμαχία με τους αστούς για να αποτραπεί η φασιστική απειλή(παράδειγμα Γαλλίας με Λέον Μπλουμ). 

Χέρι χέρι και η λογική των σταδίων για πέρασμα δηλ. σε αστικο-δημοκρατικό καθεστώς ως πρώτιστο βήμα ωρίμανσης των καιρών για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Η έλλειψη ξεκάθαρου στρατηγικού στόχου όταν ον Τσόρτσιλ από σύμμαχος έγινε εχθρός θόλωσε τα νερά και το πολιτικό νου. Έτσι δεν εισακούστηκαν οι καπετάνιοι του ΕΛΑΣ και κυρίως ο Άρης για αιφνιδιαστική επέμβαση του ΕΛΑΣ και των ετοιμοπόλεμων τμημάτων που είχε στην επαρχία όπως και η αναστολή ανατίναξης διάλυσης του στρατηγείου της αντίδρασης Μ.Βρετάνια στις 24 Δεκέμβρη του 1944 όταν όλα ήταν έτοιμα, με τη δικαιολογία της άφιξης του αιμοσταγούς Τσόρτσιλ την επόμενη μέρα. 

Εν πολλοίς, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, κατόρθωσε «να σώσει το λαό απ’ την πείνα». Κατόρθωσε να ενώσει τους ποπολάρους με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα αλλά αδυνάτισε να δώσε ταξική χροιά στο εθνικό ζήτημα μετά το διώξιμο των κατακτητών. Αδυνάτισε να απαντήσει στο ερώτημα: Και μετά τι ; Αντ’ αυτού υπέγραψε συμφωνίες και συνθηκολογήσεις τύπου Λιβάνου-Καζέρτας έχοντας αυταπάτες για κυβερνήσεις εθνικής ενότητας τη στιγμή που είχε το πάνω χέρι στο ζήτημα να πάρει την εξουσία την επόμενη μέρα της Ελεύθερης Ελλάδος. Επίσης, υπάρχει και το φλέγον: Μπορούσε να αποφευχθεί ο εμφύλιος; Υποθετικά ναι! Μπορούσε να ενσωματωθεί το ΕΑΜ(ΚΚΕ ουσιαστικά στην περίπτωση μας) κοινοβουλευτικά καθ’ εικόναν του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος ή να καταλάβει την εξουσία και την Αθήνα από το Νοέμβριο του ’44. 

Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε αν θα περνούσαμε σε μια κοινωνία των ελεύθερων συνεταιριζόμενων παραγωγών( η σύνδεση με τη σταλινική Κομιντέρν και τα ιδιότυπα εκμεταλλευτικά καθεστώτα της πρώην ΕΣΣΔ άλλα δείχνουν). Η Ιστορία όμως μπορεί να αποτελέσει μεγάλο Φάρο για το σταμάτημα της επανάληψης της ως Τραγωδία στην Ελλάδα του 2012. Και είναι η αλήθεια πικρή. Στο 2012 διεξάγεται πόλεμος. Η εποχή θυμίζει στο θέμα επιβίωσης και μόνο, Γερμανική Κατοχή. Τη στιγμή που οι φιλεύσπλαχνοι «δήμιοι» επισκέπτονται άστεγους, αυτοί πεθαίνουν «ανερυθρίαστα» από το κρύο και την πείνα στα παγκάκια(όσα δεν ξερίζωσε ο δήμαρχος Καμίνης). Το 2012 κάποιοι άνθρωποι ζουν σε σπηλιές στου Φιλοπάππου στην Αθήνα. Το δόγμα, ένας εργαζόμενος ανά οικογένεια πόσο θυμίζει επί Γερμανικής Κατοχής,το ένας εργαζόμενος στους τέσσερις ενεργούς ενήλικες πολίτες. Και εδώ έρχεται η ειρωνεία της Ιστορίας για την παραλλαγή του γνωστού εμβατηρίου ώστε να σωθούμε απ’ την πείνα χωρίς ανάθεση, για να σωθούμε και από την σκλαβιά της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης…

Οι καιροί ου εστί μενετοί….

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Ριζοσπάστης-ένθετο(επιμ)(25 Σεπτεμβρίου 2011)70 χρόνια  από την ίδρυση του ΕΑΜ,σελ.2

2. Τάκη Σιμονετάτου(1982)Ταινία, Το Κόκκινο Τρένο

3. Άρτεμη Ψαρομηλίγκου,(2011) «Ένας ελληνικός πεσσός στη διεθνή σκακιέρα»,Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.27

4. Φώτος Λαμπρινός(1981)Ταινία Το Δίλημμα, Άρης Βελουχιώτης

5. Γ.Μαργαρίτης,2011, «Το ΕΑΜ έχασε τη μάχη της Μετακατοχικής… μπομπότας»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.13

6. Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Το Αμερικάνικο παιχνίδι το Δεκέμβρη και ο Άρης»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.33

7. Άγγελος Καλοδούκας, «Στάση πληρωμών στο χρέος, έξοδος από το ευρώ και την Ε.Ε./Λαϊκά Μέτωπα», www.aformi.gr, 28-11-2011

8. Βασίλης Καρδάσης,2011, «Από το Λίβανο στον Δεκέμβρη»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο,σελ.12

9.Θ.Σφήκας,2007,«ΤΟ ΧΩΛΟ ΑΛΟΓΟ», οι Διεθνείς Συνθήκες της ελληνικής κρίσης, 1941-1949,Εκδόσεις Βιβλιόραμα

10. Φοίβος Οικονομίδης,2011, «Οι 33 ματωμένες μέρες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.37

11. Φοίβος Οικονομίδης, 2011, «Οι Βρετανοί, η Θεσσαλονίκη και οι πόθοι του Τίτο», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.45

12. Μ.ΕΒΕΡΤ, «Ας σκεφτούμε τι θα γινόταν αν επικρατούσαν»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο σελ.56

13. Θεόδωρος Σαμπατακάκης,2010, « Άρης Βελουχιώτης. Ποιος ήταν ο Θανάσης Κλάρας», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,Ν.Ζαχαριάδης,Άρης Βελουχιώτης,Ν.Μπελογιάννης.Βίοι Παράλληλοι και Τεμνόμενοι, σελ. 70-71

14. Γρ. Φαράκος,2011, «Η ώρα της αυτογνωσίας που δεν ήρθε», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Από τα Δεκεμβριανά στον εμφύλιο σελ.57

15. Π.Παπακωνσταντίνου,2010,ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ-Η κρίση του υπαρκτού καπιταλισμού και  η Αριστερά,Εκδόσεις Λιβάνη,Αθήνα

16. Λαϊκή Φωνή,«Δεκέμβρης 1944-Οι πρώτες σελίδες»,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,σελ.11,Αθήνα