Κλάρα Τσέτκιν: 80 χρόνια από το θάνατο της

                                           Η Κλάρα Τσέτκιν (αριστερά) με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ

Στις 20 Ιουνίου του 1933 έφυγε από τη ζωή η γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν σε ηλικία 76 ετών. Ο θάνατος τη βρήκε στη Μόσχα όπου είχε βρει καταφύγιο για να γλυτώσει από τους Ναζί, που λίγους μήνες πριν είχαν καταλάβει την εξουσία στη Γερμανία. Σαν μέλος του ΚΚ Γερμανίας και σαν επαναστάτρια που συνέδεσε το όνομά της με το διεθνές κίνημα των γυναικών, ήταν το πρότυπο της γυναίκας που σύμφωνα με τους Ναζί έπρεπε να εξοντωθεί. Για αυτούς ο ρόλος της γυναίκας ήταν η επιστροφή της στα τρία «Κ», σύμφωνα με τη γερμανική γλώσσα, «παιδιά, κουζίνα, εκκλησία».

Ένα χρόνο πριν το θάνατό της στις 30 Αυγούστου του 1932, εν μέσω της χειρότερης κρίσης του καπιταλισμού που είχε αντιμετωπίσει το παγκόσμιο σύστημα μέχρι τότε και ενώ η ναζιστική βαρβαρότητα είχε αρχίσει να μετατρέπεται σε εναλλακτική λύση για την αστική τάξη, η Κλάρα Τσέτκιν ως η γηραιότερη βουλευτής άνοιξε την τελευταία συνεδρίαση της Γερμανικής Βουλής. 

Μέσα σε ένα κατάμεστο κοινοβούλιο και με τους στρατιωτικά ντυμένους φασίστες βουλευτές να ουρλιάζουν, η Κλάρα Τσέτκιν έκανε έκκληση για ένα μέτωπο ενότητας όλων των εργαζομένων ενάντια στο φασισμό, κάνοντας ταυτόχρονα έκκληση προς τις γυναίκες της εργατικής τάξης να συνταχτούν και αυτές στον αντιφασιστικό αγώνα για να παλέψουν ταυτόχρονα την «έμφυλη σκλαβιά» του καπιταλισμού και την ανατροπή του μέσω της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Στο τέλος της ομιλίας της είπε: «Ανοίγω αυτή την συνεδρίαση εκπληρώνοντας έτσι τα καθήκοντά μου ως επίτιμη πρόεδρος με την ελπίδα ότι, παρά τις τρέχουσες αδυναμίες μου, μπορώ να έχω ακόμα την τύχη να ανοίξω ως επίτιμη πρόεδρος την πρώτη σοβιετική συνεδρίαση της Σοβιετικής Γερμανίας». Μετά από αυτή την ομιλία για να γλυτώσει από τους Ναζί φυγαδεύτηκε από την πίσω πόρτα του κοινοβουλίου.

Το όνομά της και η διαδρομή της έχει συνδεθεί κυρίως με το διεθνές κίνημα των γυναικών, με την πάλη της για την ένταξη των εργατριών μέσα στα συνδικάτα, για την ενότητα των αντρών και γυναικών της εργατικής τάξης με στόχο την ανατροπή του καπιταλισμού και της σεξιστικής καταπίεσης. Σαν μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος είχε από τα προηγούμενα χρόνια δώσει με συνέπεια τη μάχη για την οργάνωση των γυναικών, καθώς η γρήγορη εκβιομηχάνιση της Γερμανίας από τα μέσα του 19ου αιώνα έφερε εκατομμύρια γυναίκες στα νέα εργοστάσια και τις βιομηχανίες. Παρόλα αυτά, μια ολόκληρη γενιά εργαζόμενων γυναικών έβρισκε κλειστές τις πόρτες των συνδικάτων.

Το 1891 η Τσέτκιν γίνεται υπεύθυνη για την έκδοση του εργατικού γυναικείου περιοδικού «η Ισότητα, περιοδικό για τα δικαιώματα των εργατριών» σε μια περίοδο που η ενασχόληση των γυναικών με την πολιτική ήταν σχεδόν απαγορευμένη. Το 1895 εκλέγεται στην Εθνική Εκτελεστική του SPD. Η Τσέτκιν πάλεψε για την ενότητα της συνδικαλιστικής δράσης ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες, γνωρίζοντας ότι μόνο έτσι μπορεί να δοθεί αποτελεσματικά κόντρα ενάντια στα αφεντικά και την κυβέρνηση.

Πολιτική πρωτοβουλία

Ήταν μία πολιτική πρωτοβουλία τεράστιας σημασίας, εκείνη την περίοδο όπου οι γυναίκες έπρεπε να δίνουν ταυτόχρονα τη μάχη ενάντια στα αφεντικά, το σεξισμό και τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Μέσα από αυτές τις μάχες το 1908 καταργήθηκε ο νόμος που απαγόρευε την ένταξη των γυναικών στις πολιτικές οργανώσεις. Το 1906 μόνο το 1% των συνδικαλισμένων γυναικών ήταν ταυτόχρονα μέλη του SPD, ενώ το 1914 είχαν φτάσει το 83%.

Το 1907 εκλέχτηκε γραμματέας της διεθνούς γραμματείας γυναικών της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Έδωσε τη μάχη για να δώσει στο γυναικείο κίνημα της εποχής ταξικό προσανατολισμό, επιχειρηματολογώντας και εξηγώντας ότι για τη γυναίκα της εργατικής τάξης δεν φτάνει μόνο να παλεύει για το δικαίωμα της ψήφου αλλά πάνω από όλα χρειάζεται κοινή δράση αντρών και γυναικών κόντρα στα αφεντικά και τον καπιταλισμό. 

Η Τσέτκιν πήρε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει μία μέρα πριν από το συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς το πρώτο διεθνές συνέδριο σοσιαλιστριών στην Στουτγάρδη, όπου συμμετείχαν 59 γυναίκες από 15 χώρες. Εκεί αποφασίστηκε να ιδρυθεί μία διεθνής οργάνωση σοσιαλιστριών. Η απόφαση του συνεδρίου αναφέρει ότι «τα σοσιαλιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο έχουν υποχρέωση να παλέψουν ενεργά για την καθιέρωση της ψήφου των γυναικών και οι σοσιαλίστριες δεν πρέπει να θεωρούν συμμάχους τις αστές φεμινίστριες αλλά να καθοδηγήσουν την πάλη χέρι-χέρι με τους άντρες σοσιαλιστές». Η Τσέτκιν εκλέχτηκε γραμματέας της Διεθνούς Οργάνωσης των γυναικών.

Το 1910 έγινε το δεύτερο διεθνές συνέδριο στην Κοπεγχάγη. Εκεί η Τσέτκιν πρότεινε την υιοθέτηση της 8ης Μάρτη, ως διεθνούς ημέρας της Γυναίκας. Η ιδέα για την επιλογή της ημέρας πάρθηκε από μία διαδήλωση των αμερικανίδων σοσιαλιστριών στη Νέα Υόρκη εκείνη την περίοδο, για να τιμήσουν τις ηρωικές ράφτρες και υφάντριες της Ν. Υόρκης που κατέβηκαν στην πρώτη απεργία γυναικών και στην πρώτη γυναικεία διαδήλωση στην ιστορία. Η 8η Μάρτη επιλέχτηκε σαν ημέρα σύμβολο αγώνων, δράσης και προβολής των αιτημάτων των εργαζόμενων γυναικών.

Η πρόταση για την καθιέρωση αυτής της μέρας ήταν μια συμβολική μάχη ενάντια στις αστές φεμινίστριες οι οποίες διεκδικούσαν μεταρρυθμίσεις που θα ευνοούσαν όμως τις λίγες γυναίκες που βρίσκονταν στην κορυφή της κοινωνίας. Οι γυναίκες της εργατικής τάξης ζητούσαν ειδική προστατευτική νομοθεσία, λιγότερες ώρες εργασίας, κανονισμούς υγιεινής και ασφάλειας, διάλειμμα για ξεκούραση.

Η Κλάρα Τσέτκιν επέμενε ότι για τις αστές ο στόχος των μεταρρυθμίσεων ήταν τα “ίσα δικαιώματα” μέσα στον καπιταλισμό. Για τις εργάτριες όμως η πάλη για μεταρρυθμίσεις είναι απλά ένα μέσο για τον τελικό σκοπό, για την ανατροπή του καπιταλισμού. “Για την εργάτρια, ο αγώνας για απελευθέρωση δε μπορεί να είναι αγώνας ενάντια στους άντρες της ίδιας της τάξης, πράγμα που συμβαίνει με την αστή γυναίκα. Ο τελικός στόχος του αγώνα της δεν είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός με τους άντρες της δικιάς της τάξης, οι εργάτριες παλεύουν για την ανατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας”.

“Απέναντι στη συγκεκριμένη ταξική πραγματικότητα δεν αρκεί για τις γυναίκες η χειραφέτησή τους από τους άντρες. Μια ματιά στις συνθήκες της ζωής των αντρών συντρόφων τους μπορεί να πείσει τις γυναίκες της εργατικής τάξης ότι η κοινωνική απελευθέρωση δεν έρχεται απλά με την κατάκτηση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, ότι αυτά τα δικαιώματα είναι απλά μέσα για την κατάκτηση ενός στόχου, όχι ο ίδιος ο στόχος της πάλης τους για χειραφέτηση. 

Η απελευθέρωση των γυναικών της εργατικής τάξης δεν περιορίζεται μόνο στην κατάκτηση της ισότητας με τους άντρες, μέσα στα όρια της σημερινής κοινωνίας. Αντίθετα, η σημερινή κοινωνική τάξη πρέπει να ανατραπεί στο σύνολό της, γιατί οι οικονομικές σχέσεις και οι σχέσεις ιδιοκτησίας βρίσκονται στη ρίζα και της ταξικής και της σεξιστικής σκλαβιάς”.

Κρίσιμο τεστ

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ήταν για όλη την αριστερά της εποχής μια κρίσιμη δοκιμασία. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα των σοσιαλδημοκρατών ψήφισε υπέρ των πολεμικών δαπανών, με μοναδική εξαίρεση την αρνητική ψήφο του Καρλ Λίμπκνεχτ. 

Η Κλάρα Τσέτκιν μαζί με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ βρίσκονταν στην αριστερή διεθνιστική αντιπολεμική πτέρυγα που καλούσαν την εργατική τάξη να στραφεί ενάντια στη δική της άρχουσα τάξη. Μερικές ημέρες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, στις 5 Αυγούστου του 1914, η Τσέτκιν κυκλοφόρησε ένα αντιπολεμικό άρθρο που είχε τίτλο «Εργαζόμενη Γυναίκα ετοιμάσου». Το άρθρο κατέληγε: «Για την εργατική τάξη η αδερφοσύνη μεταξύ των ανθρώπων δεν είναι απατηλό όνειρο, η παγκόσμια ειρήνη δεν είναι μόνο ωραίες λέξεις. Τι πρέπει να γίνει; Υπάρχει μία στιγμή στη ζωή των ανθρώπων που μπορούν να κερδίσουν τα πάντα μόνο αν όλοι είναι έτοιμοι. Αυτή η στιγμή έχει έρθει. Εργαζόμενες γυναίκες ετοιμαστείτε».

Η Τσέτκιν μαζί με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ οργάνωσαν ένα διεθνές συνέδριο γυναικών κατά του πολέμου τον Μάρτη του 1915 στη Βέρνη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Κλάρα Τσέτκιν ζούσε ημιπαράνομα. Την παρακολουθούσαν, έλεγχαν την αλληλογραφία της, την καταδίωκαν και ενίοτε την φυλάκιζαν. Η εφημερίδα Ισότητα λογοκρινόταν.

Το 1916 πήρε μέρος στην ίδρυση της ομάδας Σπάρτακος και το 1919 προσχώρησε στο νεοϊδρυθέν Κομμουνιστικό Κόμμα που ίδρυσαν η Ρόζα Λούξεμπουργκ με τον Καρλ Λίμπκνεχτ. Υπήρξε για 13 χρόνια βουλευτίνα στο γερμανικό κοινοβούλιο. Μέχρι το τέλος της ζωής της δεν έπαψε ποτέ να παλεύει για την επαναστατική ανατροπή του συστήματος της καταπίεσης, του πολέμου και του φασισμού.

Πηγή