"Δικτατορία του προλεταριάτου"

Από βαθύ κόκκινο


Ο Λένιν μίλησε για δικτατορία του προλεταριάτου, κάτι που οι εχθροί του διαστρέβλωσαν (και εξακολουθούν να το διαστρεβλώνουν), διαδίδοντας ότι τάχα "οι Λενινιστές θέλουν δικτατορία, όπως ακριβώς και οι χουντικοί".

Αυτό βέβαια που οι κάθε λογής αντίπαλοι των κομμουνιστών "ξεχνούν" πολύ βολικά να αναφέρουν, είναι πως ο Λένιν αποκαλούσε και το σημερινό πολίτευμα, την "αστική δημοκρατία", ως δικτατορία της αστικής τάξης, μιας και είναι το πολίτευμα όπου η ολιγαρχία αυτή των αστών επιβάλλει τα συμφέροντα της στις κατώτερες τάξεις. Και ναι, η επιβολή αυτή γίνεται όχι μόνο με "ωμές" χούντες, αλλά και με πιο "soft' προσεγγίσεις ("κοινοβουλευτική δημοκρατία"). Η σημερινή κατάσταση είναι μια πολύ ξεκάθαρη απόδειξη για αυτή την προσέγγιση του Λένιν.

Απέναντι λοιπόν σε αυτή την κατάσταση, ο λένιν προτείνει ένα πολίτευμα όπου η εργατική τάξη και οι σύμμαχοι της (αγρότες, νεολαία) αναλαμβάνει την εξουσία και επιβάλλει αυτή πλέον τα δικά της συμφέροντα, κάτι που όντως είναι δημοκρατικό (διότι η εργατική τάξη είναι ηπλειοψηφία). Αφού πλέον η τάξη που επιβάλλει τα συμφέροντα της είναι η εργατική, το πολίτευμα αυτό το αποκάλεσεδικτατορία του προλεταριάτου.

Εδώ και ένα σύντομο αλλά σημαντικό κομμάτι από το έργο του Λένιν "Κράτος και επανάσταση" που αλιεύσαμε από το "Radical Desire" 

...ιστορικά πρέπει εξάπαντος να υπάρξει ένα ιδιαίτερο στάδιο ή ιδιαίτερος σταθμός από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

"Ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική και στην κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη. Σε αυτή την περίοδο αντιστοιχεί επίσης μια πολιτική μεταβατική περίοδος, που το κράτος της δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου."

Το συμπέρασμα τούτο ο Μαρξ το στηρίζει στην ανάλυση του ρόλου που παίζει το προλεταριάτο στη σύγχρονη κεφαλαιοκρατική κοινωνία, στα στοιχεία για την εξέλιξη αυτής της κοινωνίας και για το ασυμβίβαστο των αντίθετων συμφερόντων του προλεταριάτου και της αστικής τάξης.

Παλιά το ζήτημα έμπαινε ως εξής: για να πετύχει την απελευθέρωσή του το προλεταριάτο πρέπει να γκρεμίσει την αστική τάξη, να κατακτήσει την πολιτική εξουσία, να εγκαθιδρύσει τη δική του επαναστατική δικτατορία.

Τώρα, το ζήτημα μπαίνει κάπως διαφορετικά: το πέρασμα από την κεφαλαιοκρατική κοινωνία, που εξελίσσεται προς τον κομμουνισμό, στην κομμουνιστκή κοινωνία είναι ακατόρθωτο χωρίς την "πολιτική μεταβατική περίοδο", και το κράτος αυτής της περιόδου δεν μπορεί να είναι παρά μόνο η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου.

Ποια λοιπόν είναι η σχέση αυτής της δικτατορίας προς τη δημοκρατία;

Είδαμε ότι το Κομμουνιστικό Μανιφέστο τοποθετεί δύο έννοιες απλώς τη μια δίπλα στην άλλη: "μετατροπή του προλεταριάτου σε κυρίαρχη τάξη" και "κατάκτηση της δημοκρατίας." Με βάση τα όσα είπαμε παραπάνω μπορούμε να καθορίσουμε πιο ακριβολογημένα πώς αλλάζει η δημοκρατία στο πέρασμά της από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία, με προϋπόθεση την πιο ευνοϊκή της ανάπτυξη, έχουμε με τη δημοκρατία λίγο πολύ πλήρη δημοκρατισμό. Αυτός ο δημοκρατισμός συμπιέζεται πάντα από τα στενά πλαίσια της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης και για αυτό μένει πάντα στην ουσία δημοκρατισμός για τη μειοψηφία, μόνο για τις ιδιοκτήτριες τάξεις, μόνο για τους πλούσιους. Η ελευθερία της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας μένει πάντα πάνω κάτω τέτοια που ήταν και η ελευθερία στις αρχαίες ελληνικές δημοκρατίες: ελευθερία για τους δουλοκτήτες. Οι σημερινοί μισθωτοί δούλοι τσακίζονται τόσο από την ανέχεια και την αθλιότητα "που δεν νοιάζονται για την πολιτική", και μέσα στις συνθήκες της συνηθισμένης ειρηνικής εξέλιξης των γεγονότων η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι παραμερισμένη από τη συμμετοχή στην κοινωνική-πολιτική ζωή.

[...]

Δημοκρατία για τη μηδαμινή μειοψηφία, δημοκρατία για τους πλούσιους, να ποιος είναι ο δημοκρατισμός της κεφαλαιοκρατικής δημοκρατίας. [...] [Οι περιορισμοί], οι αποκλεισμοί, οι εξαιρέσεις, τα εμπόδια για τους φτωχούς φαίνονται μικροπράγματα, ιδίως σε κείνον που ποτέ του ο ίδιος δεν είδε την στέρηση και δεν έζησε από κοντά τη μαζική ζωή των καταπιεζόμενων τάξεων (και τέτοιοι είναι τα εννιά δέκατα, αν όχι τα ενενηνταεννιά εκατοστά των αστών δημοσιολόγων και πολιτικών) -- αλλά παρμένοι στο σύνολό τους οι περιορισμοί αυτοί αποκλείουν, απομακρύνουν τη φτωχολογιά από την πολιτική, από την ενεργό συμμετοχή στη δημοκρατία. 

[...]

Η εξέλιξη [...] προς τα μπρος από αυτή την κεφαλαιοκρατική δημοκρατία --που είναι αναπόφευκτα στενή, που σιωπηρά παραμερίζει τη φτωχολογιά και για τούτο είναι πέρα για πέρα υποκριτική και ψεύτικη-- δεν προχωρεί απλά, ίσα και στρωτά, "προς μια ολοένα και μεγαλύτερη δημοκρατία", όπως το φαντάζονται οι φιλελεύθεροι καθηγητές και οι μικροαστοί οπορτουνιστές. Όχι. Η εξέλιξη προς τα μπρος, δηλαδή προς τον κομμουνισμό, περνάει μέσα από τη δικτατορία του προλεταριάτου, και δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, επειδή δεν υπάρχει άλλη δύναμη και άλλος τρόπος για να σπάσει την αντίσταση των εκμεταλλευτών καπιταλιστών.

Όμως η δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή η οργάνωση της πρωτοπορίας των καταπιεζόμενων σε κυρίαρχη τάξη για την κατάπνιξη των καταπιεστών, δεν μπορεί να δώσει απλώς μόνο το πλάτεμα της δημοκρατίας. Μαζί με το τεράστιο πλάτεμα του δημοκρατισμού, που για πρώτη φορά γίνεται δημοκρατισμός για τους φτωχούς, δημοκρατισμός για το λαό, και όχι δημοκρατισμός για τους πλούσιους, η δικτατορία του προλεταριάτου επιβάλλει στους καταπιεστές, στους εκμεταλλευτές, στους κεφαλαιοκράτες μια σειρά περιορισμούς της ελευθερίας. Αυτούς πρέπει να καταπνίξουμε για να λευτερώσουμε την ανθρωπότητα από τη μισθωτή δουλεία, αυτών την αντίσταση πρέπει να σπάσουμε με τη δύναμη και είναι φανερό ότι εκεί που υπάρχει καταπίεση υπάρχει βία, δεν υπάρχει λευτεριά, δεν υπάρχει δημοκρατία. 

Ο Ένγκελς το έχει εκφράσει αυτό λαμπρά στο γράμμα του προς τον Μπέμπελ, λέγοντας, όπως θα θυμηθεί ο αναγνώστης, ότι "το προλεταριάτο χρειάζεται ακόμα το κράτος, το χρειάζεται όχι προς το συμφέρον της ελευθερίας, αλλά της κατάπνιξης των αντιπάλων του, και από τη στιγμή που θα μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία, παύει και το κράτος να υπάρχει."
...
Δημοκρατία για την τεράστια πλειονότητα του λαού και βίαιη κατάπνιξη, δηλαδή αποκλεισμός από τη δημοκρατία των εκμεταλλευτών, των καταπιεστών του λαού -- να ποια είναι η τροποποίηση της δημοκρατίας στο πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Μόνο στην κομμουνιστική κοινωνία, όταν η αντίσταση των κεφαλαιοκρατών θα έχει τσακιστεί τελικά, όταν οι κεφαλαιοκράτες θα έχουν εξαφανιστεί, όταν δεν θα υπάρχουν τάξεις (δηλαδή δεν θα υπάρχουν διακρίσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας ανάλογα με τη σχέση τους ως προς τα κοινωνικά μέσα παραγωγής) -- μόνο τότε "εξαφανίζεται το κράτος και μπορούμε να μιλούμε για ελευθερία." Μόνο τότε είναι δυνατή και θα εφαρμοστεί η πραγματικά πλήρης δημοκρατία, πραγματικά δίχως εξαιρέσεις. Και μόνο τότε η δημοκρατία θα αρχίσει να απονεκρώνεται για τον απλούστατο λόγο ότι οι άνθρωποι, λυτρωμένοι από την κεφαλαιοκρατική δουλεία, από τις αναρίθμητες φρίκες, τις αγριότητες, τους παραλογισμούς και τις ατιμίες της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης θα συνηθίσουν σιγά σιγά να τηρούν τους στοιχειώδεις κανόνες συμβίωσης, γνωστούς από αιώνες και που χιλιάδες τώρα χρόνια επαναλαμβάνονται σε όλους τους κώδικες, να τους τηρούν δίχως βία, δίχως καταναγκασμό, δίχως υποταγή, δίχως ιδιαίτερο μηχανισμό καταναγκασμού που λέγεται κράτος.

Η έκφραση "το κράτος απονεκρώνεται" έχει επιλεγεί πολύ πετυχημένα γιατί δείχνει και τον βαθμιαίο και τον αυθόρμητο χαρακτήρα αυτής της προρείας. Μόνο η συνήθεια μπορεί να επιδράσει έτσι και ασφαλώς θα επιδράσει, γιατί βλέπουμε γύρω μας εκατομμύρια φορές πόσο εύκολα οι άνθρωποι συνηθίζουν να τηρούν τους απαραίτητους για τον εαυτό τους κανόνες συμβίωσης αν δεν υπάρχει εκμετάλλευση, αν δεν υπάρχει κάτι που να τους κάνει να αγανακτούν, που να προκαλεί τη διαμαρτυρία και το ξεσήκωμά τους, που να προκαλεί την ανάγκη της καταστολής.
[...]
Μόνο ο κομμουνισμός είναι σε θέση να δώσει πραγματικά πλήρη δημοκρατία και όσο πληρέστερη είναι αυτή, τόσο πιο γρήγορα θα γίνει περιττή, θα νεκρωθεί από μόνη της.
[...]
Τέλος μόνο ο κομμουνισμός κάνει ολότελα περιττό το κράτος, γιατί δεν έχει ποιον να καταπνίξει -- "ποιον" με την έννοια της τάξης, με την έννοια της συστηματικής καταπολέμησης ορισμένης μερίδας του πληθυσμού. Δεν είμαστε ουτοπικοί και δεν αρνούμαστε ότι είναι πιθανά και αναπόφευκτα τα έκτροπα ορισμένων ατόμων, όπως και ότι είναι ανάγκη να καταπνίγονται παρόμοια έκτροπα.
[...]
Δεν ξέρουμε με ποια ταχύτητα και με πόσα στάδια θα γίνεται αυτό, αλλά ξέρουμε ότι θα απονεκρώνονται [τα έκτροπα]. Με την απονέκρωσή τους θα απονεκρωθεί και το κράτος.
[...]
δεν μπορεί να νομίζουμε ότι όταν οι άνθρωποι θα έχουν γρκεμίσει τον καπιταλισμό, θα μάθουν μονομιάς να εργάζονται για την κοινωνία δίχως κανένα κανόνα δικαίου, γιατί και οι οικονομικές προϋποθέσεις για μια τέτοια μεταβολή δεν προσφέρονται μεμιάς με την κατάργηση του καπιταλισμού.

Άλλοι όμως κανόνες, εκτός από το "αστικό δίκαιο" δεν υπάρχουν. Στο μέτρο λοιπόν αυτό εξακολουθεί να είναι αναγκαίο και το κράτος, που περιφρουρώντας την κοινή ιδιοκτησία στα μέσα της παραγωγής θα περιφρουρούσε και την ισότητα της εργασία και την ισότητα στη διανομή των προϊόντων.

Το κράτος απονεκρώνεται εφόσον δεν υπάρχουν πια κεφαλαιοκράτες, δεν υπάρχουν πια τάξεις και για αυτό δεν μπορείς πια να καναπνίγεις καμία τάξη.

Δεν έχει όμως απονεκρωθεί ολότελα το κράτος, γιατί θα μείνει η περιφρούρηση του "αστικού δικαίου", που καθιερώνει την πραγματική ισότητα. Για την ολοκληρωτική απονέκρωση του κράτους χρειάζεται ο ολοκληρωμένος κομμουνισμός.
[...]
Η οικονομική βάση για την ολοκληρωτική απονέκρωση του κράτους είναι μια τόσο υψηλή ανάπτυξη του κομμουνισμού, που εξαφανίζει την αντίθεση ανάμεσα στην διανοητική και χειρωνακτική εργασία και συνεπώς εξαφανίζει μια από τις σπουδαιότερες πηγές της σημερινής κοινωνικής ανισότητας και μάλιστα μια τέτοια πηγή, που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εξαλειφθεί μεμιάς, με μόνο το πέρασμα των μέσων της παραγωγής σε κοινωνική ιδιοκτησία, με μόνη την απαλλοτρίωση των κεφαλαιοκρατών.

Η απαλλοτρίωση αυτή θα δημιουργήσει τη δυνατότητα για γιγάντια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. [...] Πόσο γρήγορα όμως θα προχωρήσει πιο πέρα αυτή η ανάπτυξη, πόσο γρήγορα θα οδηγήσει στην κατάργηση του καταμερισμού εργασία, στην εκμηδένιση της αντίθεσης ανάμεσα στην διανοητική και χειρωνακτική εργασία, στη μετατροπή της εργασίας σε "πρώτιστη ανάγκη της ζωής", αυτό δεν το ξέρουμε και ούτε μπορούμε να το ξέρουμε.
[...]
Το κράτος θα μπορέσει να απονεκρωθεί ολοκληρωτικά τότε, όταν η κοινωνία θα εφαρμόσει τον κανόνα: "ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του", δηλαδή όταν οι άνθρωποι θα έχουν σε τέτοιο βαθμό συνηθίσει να τηρούν τους βασικούς κανόνες της συμβίωσης και η εργασία τους θα έχει γίνει τόσο παραγωγική, που προαιρετικά θα δουλεύουν ανάλογα με τις ικανότητές τους. [...] Η διανομή των προϊόντων δεν θα απαιτεί τότε από την κοινωνία να ρυθμίζει το ποσό των προϊόνων που θα παίρνει ο καθένας. Ο κάθε άνθρωπος θα παίρνει ελεύθερα "ανάλογα με τις ανάγκες του."

Από την άποψη την αστική είναι εύκολο να χαρακτηρίσεις "καθαρή ουτοπία" ένα παρόμοιο κοινωνικό σύστημα και να κοροϊδεύεις τους σοσιαλιστές, γιατί υπόσχονται στον καθένα το δικαίωμα να παίρνει από την κοινωνία, δίχως κανένα έλεγχο πάνω στην εργασία του κάθε ξεχωριστού πολίτη, οποιαδήποτε ποσότητα τρούφες, αυτοκίνητα, πιάνα, κλπ. Με τέτοια κορϊδία και σήμερα ακόμα ξεφεύγουν από το ζήτημα οι περισσότεροι αστοί "επιστήμονες" που φανερώνουν και την αμάθειά τους και τη συμφεροντολογική υπεράσπιση της κεφαλαιοκρατίας.

Αμάθεια, γιατί σε κανενός σοσιαλιστή το μυαλό δεν πέρασε "να υποσχεθεί" πως έφτασε η ανώτερη φάση του κομμουνισμού. Και η πρόβλεψη των μεγάλων σοσιαλιστών ότι θα έρθει, προϋποθέτει όχι τη σημερινή παραγωγικότητα της δουλειάς και όχι το σημερινό μικροαστό, που είναι ικανός, όπως οι υπότροφοι του Πομιαλόφκσι, να χαλάει "άσκοπα" τις αποθήκες του κοινωνικού πλούτου και να ζητάει τα αδύνατα.