Ευτύχης Μπιτσάκης: «Το παρακράτος δεν εξαρθρώθηκε ποτέ» (Βίντεο)

Ο μεγάλος αριστερός διανοητής επιστρατεύει την πλούσια πείρα του για να μιλήσει για τους ναζιστές, για την κρίση, για τα άκρα και για την ενότητα της Αριστεράς.

Δίδαξε Φιλοσοφία στην Ελλάδα, Μαθηματικά και Φιλοσοφία των Επιστημών στο Παρίσι. Διανοούμενος που δεν κραυγάζει. Μόνο μιλάει απλά για να τον καταλαβαίνουν. Συγγραφέας με πλούσιο και σπουδαίο έργο.

Έζησε τη γερμανική κατοχή στην Κρήτη και οργανώθηκε από μικρό παιδί στην αντίσταση. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν για επτάμιση χρόνια. Μόνο και μόνο επειδή ήταν αριστερός. Έφυγε στο Παρίσι, όπου έζησε για χρόνια και διέπρεψε στα γαλλικά πανεπιστήμια. Υπήρξε από τους δημοφιλέστερους καθηγητές. Οργανωμένος στην αριστερά εδώ και 70 χρόνια. Σε μια αριστερά που τον πλήγωσε και τον πληγώνει, αλλά εκείνος δεν την πρόδωσε ποτέ. Εξακολουθεί να επιμένει σε μια φράση την οποία έγραψε κάποτε σ’ ένα άρθρο του, όπου κατά τα άλλα ασκούσε κριτική για τα συνεχιζόμενα λάθη: «Αριστερά παρ’ όλα αυτά και παρά ταύτα».

Το TPP συνάντησε τον Ευτύχη Μπιτσάκη πριν από λίγες μέρες στο σπίτι του στο Βύρωνα. Η συζήτηση ξεκίνησε με τη Χρυσή Αυγή και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή έγινε αναφορά και στους ταγματασφαλίτες της δεκαετίας του ’40. Υπάρχουν άραγε ομοιότητες με τη Χρυσή Αυγή;

«Από πού προήλθε ο πρώτος πυρήνας της;» θέτει ρητορικά το ερώτημα και
απαντά: «Από ακροδεξιούς, από απογόνους βιολογικούς και ιδεολογικούς των ταγμάτων ασφαλείας, αυτών που πολέμησαν το Δεκέμβρη, αυτών που οργάνωσαν τη Χούντα, αυτό το μαύρο υπόγειο της ελληνικής κοινωνίας που δεν εξαρθρώθηκε ποτέ. Αυτό που λέμε παρακράτος. Το παρακράτος οργανώθηκε από τους ξένους και από τη δεξιά». Αναφέρει ότι ούτε ο Α. Παπανδρέου το εξάρθρωσε, παρά το ότι προσπάθησε να το κάνει. Αυτό παραμένει, λέει, «και τώρα τράφηκε με καινούριο κόσμο».

Τι φταίει για τη Χρυσή Αυγή, λοιπόν; Το πρώτο αίτιο για την άνοδό της Χρυσής Αυγής, κατά τη γνώμη του, είναι η κρίση και η έλλειψη πολιτικής παιδείας και γενικότερα παιδείας μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού».

Ένας δεύτερος λόγος είναι η διείσδυση της στον κρατικό μηχανισμό, καθώς και αυτά που λέει τα οποία είναι λαϊκίστικα, «σκέτη απάτη».

Ευθύνη, όμως, ρίχνει και στην αριστερά, «αλλά εντελώς αλλιώτικη απ’ αυτήν που λέει ο Σαμαράς και ο Κεδίκογλου». «Κι εδώ πρέπει να τονίσουμε, δεν είναι η Αριστερά βέβαια υπεύθυνη για την άνοδο της Χρυσής Αυγής, υπεύθυνοι είναι όλοι αυτοί που είπαμε. Έμμεσα όμως, έχουν ευθύνη οι ηγεσίες της Αριστεράς, γιατί τόσα χρόνια μετά την πτώση της Χούντας δεν βρήκαν έναν τρόπο αν όχι να ενωθούνε όλοι μαζί, να έχουν ένα κοινό πρόγραμμα άμεσης δράσης και άμεσων μέτρων ανακούφισης του ελληνικού λαού . Εκεί έχουν ευθύνη».

Για ποια αριστερά να μιλήσω στα νέα παιδιά;

Όποτε κατεβαίνει στην Κρήτη συνηθίζει να κουβεντιάζει με τον κόσμο, κυρίως με τους αγρότες, για την πολιτική. «Πιάνω λοιπόν Πασόκους και τους λέω: όποιος ξαναψηφίσει ΠΑΣΟΚ ή συμφέρον έχει ή είναι πολιτικά ανώριμος. Μου λένε: τι να ψηφίσουμε τότε; Λέω, αριστερά. Μου λένε ποια αριστερά; Κι εκεί με στριμώχνουν».

Καιρό τώρα προτρέπει την κατακερματισμένη αριστερά να ενώσει τις δυνάμεις της σε έναν αγώνα κοινό. «Διότι αν η Αριστερά είχε ένα κοινό μέτωπο - δε λέω να ενοποιηθεί, δεν μπορεί να συγχωνευθεί το ΚΚΕ με το ΣΥΡΙΖΑ και την άκρα Αριστερά- ένα κοινό μέτωπο σωτηρίας του ελληνικού λαού, θα τους έλεγα: Να, το μέτωπο σωτηρίας, ενώ όταν μου λένε πες μας ποια Αριστερά, τι να τους πω κι εγώ; Να τους πω ΚΚΕ δεν μπορώ, να τους πω ΣΥΡΙΖΑ δεν είμαι ΣΥΡΙΖΑ, αν τους πω άκρα αριστερά θα μου πουν, μα εσείς είστε 0,33%, τι να σας κάνω».

Η συμβατική χρήση του όρου «άκρα αριστερά» βέβαια, από τον Ευτύχη Μπιτσάκη, που μας εξηγεί όταν τον ρωτάμε, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εννοεί π.χ ο πρωθυπουργός όταν χρησιμοποιεί την ίδια φράση. Δεν εννοεί «εξτρεμιστική», αλλά εξωκοινοβουλευτική και αριστερότερα της επίσημης αριστεράς.

«Βλέπεις λοιπόν πως η άκρα Αριστερά έχει ευθύνη, όχι αυτήν που λέει ο Σαμαράς, ευθύνη με την έννοια ότι δεν έχει παρουσιάσει ένα πρόγραμμα σωτηρίας του ελληνικού λαού, οπότε εγώ και οποιοσδήποτε άλλος -λέω το εγώ για να το γενικεύσω- θα μπορούσα να πω, να, εκεί που είναι ένα μέτωπο που παλεύει για τη σωτηρία όλων μας και σένα και μένα και του άλλου. Τότε θα μπορούσα να μεταπείσω μερικά νεαρά παιδιά, τα οποία από χαζομάρα ψηφίζουν Χρυσή Αυγή».

Μια αλήθεια είπε ο Σαμαράς: Η Ελλάδα θα είναι αγνώριστη

Όση ώρα συζητάμε έχει το γνωστό μειλίχιο ύφος του. Μια στιγμή μόνο ανεβαίνουν για λίγο οι τόνοι: «Λυπάμαι, αλλά η κυβέρνηση και ο εκπρόσωπός της λένε συνεχώς ψέματα. Μια αλήθεια είπε ο Σαμαράς, ότι όταν θα τελειώσει η κρίση η Ελλάδα θα είναι αγνώριστη...».

«… Θα έχουν πουληθεί τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, τα βουνά, οι θάλασσες, ο ουρκτός πλούτος, τα πάντα… Ελπίζω να ξεσηκωθεί ο ελληνικός λαός κάποτε, γιατί τώρα κοιμάται εν πολλοίς, και να τους στείλει από’ κει που ήρθανε».

Περί της θεωρίας των δύο άκρων

Ρωτάμε τι θεωρεί εκείνος άκρο. Απαντά ότι «Ο ΣΥΡΙΖΑ βεβαίως δεν είναι άκρα αριστερά». Ο ΣΥΡΙΖΑ, λέει, «είναι ένα ρεφορμιστικό κόμμα με ριζοσπαστικές τάσεις». Επισημαίνει ότι στις τάξεις του βρίσκονται πολλά στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα και παλιοί αγωνιστές και εξόριστοι.

Όταν «τσακώνεται» με αυτούς που θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει νέο ΠΑΣΟΚ τους λέει: «Ρε παιδιά, ο λαός του ΠΑΣΟΚ ήταν μικροαστοί αγρότες που τους έδωσε μισθούς και καλές τιμές στα προϊόντα, που δεν είχανε πολιτική ωριμότητα και πήγαν στο ΠΑΣΟΚ». Η βάση του ΣΥΡΙΖΑ είναι άλλη, εξηγεί: «Είναι ο λαϊκός κόσμος της Αριστεράς που δεν ανήκει στο ΚΚΕ ή στην εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και νέοι άνθρωποι οι οποίοι μπήκαν τώρα στην ηλικία που ψηφίζουν. Άρα, είναι άλλος κόσμος. Αυτό δεν αποκλείει βέβαια μέσα από μια θητεία κυβερνητική να πάει δεξιά. Τίποτα δεν αποκλείεται. Η πολιτική δεν πάει με διαφορικές εξισώσεις. Είναι ο νόμος των πιθανοτήτων».

Αναρωτιέται γιατί οι συνεπείς αριστεροί, που δεν ανήκουν στο ΣΥΡΙΖΑ, να μην ενισχύσουν τις ριζοσπαστικές τάσεις του οι οποίοι βρίσκονται αριστερότερα του ΣΥΡΙΖΑ.«Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι άκρα αριστερά» ξαναλέει όταν επιστρέφουμε στην κουβέντα αυτή. Αν υπάρχουν κάποιοι μαοϊκής, τροτσκιστικής ή κομμουνιστικής προελεύσεως, αυτοί θα μπορούσαν να ονομαστούν εξωκοινοβουλευτική ή άκρα αριστερά, αναφέρει, αλλά, όπως εξηγεί, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εννοεί ο Σαμαράς. «Ούτε όπλα έχουν, ούτε δέρνουν, ούτε τρομοκρατία κάνουν. Υπερασπίστηκαν πάντα τους διωκόμενους…».

«Εγώ χρησιμοποιώ τον όρο άκρα αριστερά για ανθρώπους οι οποίοι πολιτικά τοποθετούνται πιο αριστερά από το ΚΚΕ και το ΣΥΡΙΖΑ και οι οποίοι είναι ένας κόσμος που προέρχεται από διάφορες τάσεις της παραδοσιακής Αριστεράς, προϊόντης κρίσης της Αριστεράς, που ψάχνουν να βρουν μια διέξοδο επειδή διαφωνούν με τη σεκταριστική πολιτική του ΚΚΕ και θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα ρεφορμιστικό κόμμα».

Η πρώτη στιγμή που το πρόσωπό του συννεφιάζει για λίγο και ο τόνος της φωνής του σηκώνεται ελαφρώς, είναι όταν λέει: «Κι έχει το θράσος ο πρωθυπουργός μας να ονομάζει την αξιωματική αντιπολίτευση άκρα αριστερά και τρομοκράτες. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει . Ούτε η χούντα δεν είπε αυτή την κουβέντα. Λοιπόν ας μάθουμε να χρησιμοποιούμε σωστά τους όρους, αντί να κάνουμε προπαγάνδα…».

«Έπρεπε να ξέρουν τι σημαίνει Αριστερά και Άκρα Αριστερά. Να είναι αντίθετοι, το καταλαβαίνω. Δεξιοί είναι, αντίθετοι είναι, ταξικοί εχθροί είναι, όπως λένε στη γλώσσα της Κοινωνιολογίας, αλλά έπρεπε να ξέρουν πώς χρησιμοποιούνται οι έννοιες».

Ο Ευτύχης Μπιτσάκης επισημαίνει ότι η ρητορική αυτή του πρωθυπουργού είναι επικίνδυνη, διότι ένα ποσοστό του κόσμου που του λείπει η πολιτική και θεωρητική παιδεία θα πιστέψει ότι για να το λέει ο πρωθυπουργός, «αυτή η άκρα Αριστερά είναι επικίνδυνη».

Έπρεπε να πάρουν βραβείο όσοι αγωνίζονται στις Σκουριές

Όταν τον ρωτάμε για τις Σκουριές και για τον αγώνα των κατοίκων εκεί, μας λέει ότι έπρεπε να πάρουν βραβείο από την κυβέρνηση. «Οι άνθρωποι αυτοί αγωνίζονται για να μη μολυνθεί με κυάνιο το νερό τους, για να μη μολυνθούν τα χωράφια τους, για να μην καταστραφεί το δάσος τους. Οι άνθρωποι αυτοί έπρεπε να πάρουνε βραβείο από την κυβέρνηση. Αλλά ποια κυβέρνηση; που ξεπουλάει τον χρυσό; …Όχι μόνο θα καταστρέψουν αυτή την περιοχή, αλλά δίνουν τσάμπα στην καναδέζικη εταιρεία αυτό το χρυσάφι το οποίο δεν ξαναγίνεται. Τα ορυκτά δεν ξαναγίνονται. Αν ξεπουλήσουν τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, τα χωράφια, τα βουνά, αυτά μπορούμε να τα ανακτήσουμε. Διότι αυτά υπάρχουν και αναπαράγονται και τα δέντρα και όλα. Όσα ορυκτά -νικέλιο, χαλκός, χρυσάφι- ξεπουληθούν, δεν ανακτώνται».

Αυτή είναι η δεύτερη φορά που μοιάζει σαν να θυμώνει: «Και βγαίνουν τώρα να πούνε στους ανθρώπους που ληστεύουν τα σπίτια τους, την ελευθερία της γνώμης τους, που είναι δημοκρατικό δικαίωμα, να τους λένε ότι είναι τρομοκράτες. Ε, πού θα πάει αυτή η δουλειά;».

Από τον Μεταξά ως τον Σαμαρά: 70 χρόνια οργανωμένος

Τον ρωτάμε για τα παιδικά του χρόνια στην Κρήτη, επί Μεταξά, και αν θυμάται την εισβολή των Γερμανών ναζί στην Ελλάδα.

«Επί Μεταξά ήταν υποχρεωτικό οι μαθητές να μπουν στην ΕΟΝ, έτσι τη λέγανε την οργάνωσή τους». Στους φτωχότερους έδιναν εκείνοι τις στολές, αλλά στους άλλους έπρεπε να τις φτιάξουν οι γονείς τους. Μικρό παιδάκι καθώς ήταν, ζήτησε τότε κι εκείνος στον πατέρα του να του φτιάξει μια σχολή, όπως του είπαν στο σχολείο. Τότε ο πατέρας του, που ήταν βενιζελικός, όπως οι πιο πολλοί Κρητικοί, πήρε μια βέργα από λυγαριά και του τις έβρεξε.

«Έφαγα ξύλο εξαιτίας αυτής της ιστορίας. Κολακεύομαι να πιστεύω ότι δεν υπήρξα ποτέ μέλος της ΕΟΝ, δεν έβαλα ποτέ τα ρούχα τους και το καπέλο τους, και μόλις το ’43 ήρθαν κάτι καθηγητές από τα Χανιά και προπαγανδίσανε, μπήκα στην ΕΠΟΝ. «…Ήμουν και γραμματέας της τάξης μου και κάναμε και κάτι μικροψευτοπράγματα…».

Αυτό απαντάει κι όταν του λένε ότι υπήρξε αντιστασιακός: «Τι αντιστασιακός; Κάτι ψευτοπράγματα κάναμε». Αν όμως εννοούν τα εφτάμιση χρόνια στη φυλακή, που ήταν «αντίσταση εναντίον και των ντόπιων και των ξένων» τότε το δέχεται ότι ήταν αντιστασιακός.

Η οικογένειά του ήταν βενιζελική. Εκείνος όμως έγινε αριστερός σε πολύ νεαρή ηλικία. «Είχε δύο στρατηγούς, τρεις τέσσερις συνταγματαρχαίους και οι υπόλοιποι βιοτέχνες, γιατροί, φαρμακοποιοί…Ο πρώτος φραμακοποιός των Χανίων ήταν ο θείος μου, ο φαρμακοποιός του Πρίντσιπα, που ήταν ο Πρίγκηπας στην Κρήτη, Πρίντσιπα τον έλεγαν. 

Εγώ ήμουν από βενιζελική οικογένεια, όταν όμως ήρθαν από τα Χανιά κάτι νέα παιδιά που ήταν στελέχη της ΕΠΟΝ και μας είπαν για την ύπαρξη του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, να διώξουμε του κατακτητές, για μια δημοκρατική, προοδευτική Ελλάδα, ξεσηκωθήκαμε τα πιο πολλά παιδιά του Γυμνασίου και γίναμε μέλη της ΕΠΟΝ, άλλο τώρα τι καταλαβαίναμε. 

Θυμάμαι σε μια συνεδρίαση, εγώ είχα ένα γαμπρό, εμποροράφτης και κτηματίας ήταν, ο οποίος ήταν ΚΚΕ. Αυτός μου πρωτομίλησε για κομμουνισμό κι εγώ το πήρα στα σοβαρά. Τι ήξερα εγώ, τίποτα δεν ήξερα. Λοιπόν, σε μια συνεδρίαση παράνομη που κάναμε, γιατί παράνομη ήταν η ΕΠΟΝ στην Παλιόχωρα, στο χωριό μου, κωμόπολη δηλαδή, είχαν βάση οι Γερμανοί… Εγώ αντί να μιλήσω για την ΕΠΟΝ έκανα πρόγραμμα του κομμουνισμού… Ναι μεν με ενθουσίασε το πατριωτικό, δημοκρατικό, προοδευτικό πρόγραμμα της ΕΠΟΝ, αλλά εγώ νόμισα ότι η ΕΠΟΝ είναι κομμουνιστική οργάνωση. Το λέω για να δείτε τη σύγχυση που υπήρχε. 

Αλλά, υπήρχε ένα ρεύμα προς την Αριστερά. Το ’45, μετά το Δεκέμβρη, μπήκα στο ΚΚΕ. ‘Όταν ήρθα στην Αθήνα να σπουδάσω, συνδέθηκα με την παράνομη ΕΠΟΝ. Μια νύχτα που γράφαμε συνθήματα στα Εξάρχεια, εμφύλιος πόλεμος τότε, αν σε πιαναν σε εκτελούσαν, με τσάκωσαν οι αστυφύλακες, εγώ είπα ότι είχα ραντεβού με μια κοπέλα, έκανα τον χαζό, ήμουν και νιάνιαρο, φαινόμουν και νεότερος, τους έπεισα και με άφησαν… Τη δεύτερη φορά που με πιάσανε, πήγα Στρατοδικείο… Έβγαλα τα επτάμιση χρονάκια μου. Όταν βγήκα, μου λέει ο Γλέζος να έρθεις στην ΕΔΑ, μου λέει ο Κουλουφάκος να έρθεις στο παράνομο ΚΚΕ, ε, άκουσα το Γλέζο, πήγα στην ΕΔΑ, μετά στο ΚΚΕ και μετά στο ΝΑΡ. Αυτά. Δηλαδή 70 χρόνια οργανωμένος».

Ρωτάμε αν θυμάται καθόλου τους Γερμανούς όταν εκείνοι ήρθαν στην Κρήτη.«Ήμουν μαθητής στο Γυμνάσιο», λέει. «Ακούγαμε από μακριά όλη τη βουή που βομβαρδίζανε τα Χανιά τα αεροπλάνα».

«Σηκωθήκαμε και πήγαμε στα πίσω χωριά, στα Λευκά Όρη, όπου δεν μπορούσαν να έρθουν οι Γερμανοί . Μέχρι να πάμε όμως εκεί είχαμε κάποια εμπειρία. Δηλαδή μαζεύτηκαν στο φαράγγι της Καντάνου -τώρα πάνε να το πουλήσουν και να το καταστρέψουν- από την επαρχία Σελίνου κι από την Κίσσαμο κι από την Κυδωνία και πολέμησαν τους Γερμανούς, σκότωσαν πολλούς Γερμανούς και γι’ αυτό έκαψαν μετά την Κάντανο. 

Όταν κατέβαιναν προς το χωριό μου, εμείς είχαμε ήδη φύγει στο βουνό, πάνω σε μια σπηλιά… Λοιπόν, περνούσαν τα αεροπλάνα και πολυβολούσαν και μας έλεγαν οι μανάδες μας, μη βγείτε έξω και μη φωνάζετε μη μας ακούσουν τα αεροπλάνα και μας βομβαρδίσουν… Από πάνω 100 μέτρα ήταν ο στόλος τους, θα μας άκουγαν τα αεροπλάνα» θυμάται και χαμογελάει.

Θυμάται κι άλλα τέτοια περιστατικά: «Εγώ λοιπόν είχα ένα τσεκουράκι, και πείθω έναν συμμαθητή μου να πάμε κι εμείς κάτω να πολεμήσουμε, που ήταν κάτι άλλοι και πολεμούσαν. Κατεβαίνοντας, όμως, βρήκαμε μια κερασιά. Λέμε, δεν τρώμε κεράσια; Ανεβήκαμε στην κερασιά, φάγαμε κεράσια και ξεκινήσαμε να πολεμήσουμε, με το τσεκουράκι. Μας είδαν οι Γερμανοί, στείλαν έναν όλμο και τραυματίζεται ο συμμαθητής μου. Γυρνάμε στη σπηλιά, τρώμε ένα γερό χέρι ξύλο και τέλειωσε η πρώτη αντιστασιακή μου πράξη».

«Λοιπόν μετά κατεβήκαμε, ζούσαμε σε δυο χωριά, στο βουνό όπου είχαμε ελιές και στην Παλιόχωρα που ήταν ο μεγαλύτερος κάμπος του προπάππου μου κι είχαμε και περιουσία εκεί, είχαμε και σπίτια εκεί, τέλειωσα και το Γυμνάσιο και ήμασταν το καλοκαίρι στην Παλιόχωρα. Εκεί φέρανε αγρότες που τους έπιασαν με μια εξόρμηση το Σεπτέμβη του ΄41 και τους εκτελούσαν…Τους έστηναν έξω από το νεκροταφείο και τους εκτελούσαν μαζικά. Εκεί εκτέλεσαν και 6 ή 7 Μπιτσάκηδες. Επειδή όπως είπα πρωτύτερα ήταν σόι στρατιωτικό, όπου άκουγαν τη λέξη Μπιτσάκης τους εκτελούσαν, και κατά τύχη γλίτωσε κι ο πατέρας μου. Λοιπόν, θυμάμαι που ποτίζαμε τον κήπο μας με τη μάνα μου κι ακούγαμε τις ομοβροντίες που εκτελούσαν τους ανθρώπους . Θυμάμαι τη μάνα μου που τράβαγε τα μαλλιά της κι έκλαιγε. Εγώ βέβαια ένιωθα ένα μίσος, όχι φόβο…».

«Πάνω στα βουνά, στα Λευκά όρη δοθήκαν μεγάλες μάχες και αντίστοιχα εκτέλεσαν κόσμο και λαό, κατέστρεψαν ολόκληρα χωριά . Στην Κάντανο δεν πρόλαβαν να εκτελέσουν πολλούς, γιατί ήταν στην αρχή κι έφυγαν με τα πόδια, στα βουνά, όπως κι εμείς. Στον Αλικιανό μαζικές εκτελέσεις, στο Γερακάρι μαζικές εκτελέσεις, στη Γυάρο, παντού. Δηλαδή η Κρήτη έχει πληρώσει ακριβά, ειδικά για τον νομό Χανίων που ξέρω, γιατί δεν ξέρω για όλη την Κρήτη.

Η ΒαΊμάρη έχει γίνει ξανά θέμα συζήτησης από τότε που μπήκαμε στην κρίση. Ρωτάμε αν εκείνος βλέπει ομοιότητες.

«…Τότε οι μαρξιστικές ιδέες ήταν πολύ λιγότερο διαδεδομένες» απαντά «και η πείρα του εργατικού κινήματος ήταν πολύ μικρότερη». «Το στήριγμα του Χίτλερ και η προπαγάνδα του ήταν πολύ πιο πιασάρικη, ας το πούμε έτσι, από ό,τι της Χρυσής Αυγής κι έτσι ηττήθηκε η Βαϊμάρη και το εργατικό κίνημα της Γερμανίας κι εξολοθρεύτηκε. Σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό του ελληνικού λαού ψηφίζει ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, εξωκοινοβουλευτική Αριστερά ή άλλα μορφώματα της Αριστεράς, έχουν μεγάλη πείρα από την Κατοχή, από τον Εμφύλιο, από την ΕΔΑ, από τους μετέπειτα κοινωνικούς αγώνες, δεν μπορεί να παρασυρθεί ο ελληνικός λαός σήμερα όπως παρασύρθηκε τότε ο γερμανικός, διότι έχει πολύ μεγαλύτερη πείρα..»

Για το τέλος, κρατήσαμε να τον ρωτήσουμε σχετικά με την αριστερά, για την ενότητα της οποίας αγωνίζεται τα τελευταία χρόνια, παρότι ο ίδιος ανήκει στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

«Η αριστερά κατάφερε, παρ’ όλες τις φυλακές, τις εξορίες, τις εκτελέσεις, να ηγεμονεύει στο χώρο των ιδεών και του πολιτισμού. Και στην κατοχή και μετά την απελευθέρωση και επί χούντας και σήμερα, γιατί οι αριστερές ιδέες έχουν μεγάλη διάδοση. Είναι δύσκολο να βρεις πολλούς ιστορικούς που δεν είναι επηρεασμένοι από το μαρξισμό , που δεν είναι μαρξιστές, είναι δύσκολο να βρεις πολλούς οικονομολόγους που δεν έχουν επηρεαστεί από το μαρξισμό . Στην τέχνη τούς σημαντικότερους καλλιτέχνες τους έβγαλε η Αριστερά».

«… Τώρα, ποιος ηγεμονεύει σήμερα θα το δούμε. Τα πράγματα αλλάζουν, δεν θα μείνουμε εκεί που ήμασταν. Σήμερα υπάρχει ένα σοκ στην κοινωνία, ένα κλίμα φόβου που καλλιεργήθηκε σκόπιμα με τη δολοφονία και την εξάρθρωση -τη μερική- της Χρυσής Αυγής. Αλλά ο φόβος είναι ένα φαινόμενο που περνάει. Κι εδώ είναι πάλι ευθύνη της Αριστεράς να βγει από τα γραφεία και να διαφωτίσει τον κόσμο και να δείξει ότι ο ελληνικός λαός δεν εμπιστεύεται στη συντριπτική πλειοψηφία του τους ναζί».

Πηγή