Κύπρος: Mνημόνια, συνδικαλιστική γραφειοκρατία και ο αναδυόμενος αντικαπιταλισμός

Μέρος από το άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ροσινάντε στην Ελλάδα.

Η παγόσμια καπιταλιστική κρίση και οι πολιτικές λιτότητας για την διάσωση των τραπεζών, έπληξαν πολύ σκληρά την εργατική τάξη και τον λαό στην Κύπρο, καθώς τα μνημονιακά μέτρα κυβερνήσεων και τρόικας σαρώνουν τα πάντα. 

Αρχικά έστρωσε τον δρόμο η προηγούμενη κυβέρνηση Χριστόφια και ΑΚΕΛ με την απόφαση της να υποταχθεί στην τρόικα και να θέσει την Κύπρο σε καθεστώς μνημονίου. Έτσι επέβαλε τα πρώτα αντεργατικά μέτρα όπως μειώσεις μισθών, κόψιμο της ΑΤΑ, περικοπές κοινωνικών δαπανών, φορολογίες και έκτακτες εισφορές, προσαρμόζοντας την πολιτική της στους όρους του μνημονίου που συμφώνησε πριν ακόμη υπογραφεί!  

Χαρακτηριστικό της αυταρχικής πολιτικής της κυβέρνησης ήταν το νομοσχέδιο που πέρασε(με ψήφους και του ΑΚΕΛ!) για περιορισμό των απεργιών σε όλους τους εργαζομένους στα αεροδρόμια με αφορμή τις απεργιακές κινητοποιήσεις των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας!

Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών ήταν η εκλογική ήττα του ΑΚΕΛ στις προεδρικές εκλογές πριν δύο μήνες με τον «κεντρώο» και τεχνοκράτη Σταύρο Μαλά ως υποψήφιο και η επικράτηση του υποψήφιου της δεξιάς Νίκου Αναστασιάδη, εκφραστή των πιο επιθετικών κύκλων του κυπριακού και παγκόσμιου κεφαλαίου.

Η νέα κυβέρνηση συμφώνησε όπως είναι γνωστό σε μεγάλο κούρεμα στις καταθέσεις πάνω από 100 χιλιάδες ενώ αρχικά είχε συναινέσει και σε ολικό κούρεμα καταθέσεων αλλά δεν πέρασε από την κυπριακή βουλή. Τελικά όμως όλα τα κόμματα συμφώνησαν στα σφαγιαστικά μνημονιακά μέτρα που προωθεί η κυβέρνηση τα οποία σημαίνουν   απολύσεις, μειώσεις μισθών και συντάξεων, φορολογίες, διάλυση της όποιας δημόσιας και δωρεάν υγείας και παιδείας.

Ακόμα χάνονται τα ταμεία προνοίας από το κούρεμα καταθέσεων. Τα ταμεία προνοίας αφορούν αποκοπές που γίνονταν από το μισθό των εργαζομένων κάθε μήνα με στόχο να πάρουν ένα εφάπαξ ποσό κατά την αφυπηρέτηση τους. Τα ποσά αυτά συνήθως είναι από μερικές χιλιάδες ευρώ μέχρι και πάνω από 100,000 ευρώ ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας και το μισθό. Έτσι ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των δικαιούχων δεν παίρνει πάνω από 100,000 χιλιάδες και θα έπρεπε να εξαιρεθούν από το κούρεμα, αντιμετωπίζονται σαν ένα ενιαίο ταμείο και θα κουρευτούν.

Όλα αυτά εξόργισαν και ξεσήκωσαν τον κόσμο που βγήκε στους δρόμους πολιορκώντας για μέρες το προεδρικό και την βουλή απαιτώντας όχι μόνο να πάρουν πίσω τα μέτρα αλλά να φύγει η τρόικα και να ανατραπούν οι μνημονιακές πολιτικές. Αυτό έπαιξε και μεγάλο ρόλο στο να πει η βουλή όχι αρχικά στις συμφωνίες της νέας κυβέρνησης με την τρόικα.

Όμως με δεδομένη την υποταγή και συναίνεση όλων των κομμάτων στο μνημόνιο, την απουσία ενός μαζικού συγκροτημένου ριζοσπαστικού πολιτικού φορέα που να συγκρουστεί με τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις του κεφαλαίου και τον ξεπουλημένο συνδικαλισμό, οι κινητοποιήσεις απομαζικοποιήθηκαν τώρα και μειώθηκαν αφού δεν είχαν ξεκάθαρο προσανατολισμό και προοπτική παρόλο που έμπαιναν αιτήματα από μεγάλος μέρος των διαδηλωτών ακόμα και για έξοδο από το ευρώ αλλά και την εε.

Αυτό οφείλεται σε δύο κυρίως παράγοντες εκτός από όσα προαναφέρθηκαν. Πρώτο στην ανυπαρξία ενός μαχητικού εργατικού ταξικού κινήματος ικανού να συγκρουστεί και να ανατρέψει τις πολιτικές των κυρίαρχων και δεύτερο η αδυναμία του ευρύτερου αντικαπιταλιστικού χώρου να συμβάλει δυναμικά στη συγκρότηση κοινωνικών αντιστάσεων και πολιτικής ανυπακοής μέσω μιας στρατηγικής συμμαχιών και πολύμορφων δράσεων που να μπορούν να δημιουργήσουν ρήγματα στην εξουσία των καπιταλιστών.

Σε ότι αφορά την κατάσταση στους εργασιακούς χώρους σήμερα, οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, καθώς ο ολοκληρωτικός έλεγχος τους από τις κομματικές γραφειοκρατίες, τις έχουν μετατρέψει σε κομματικά όργανα όπου οι βολεμένες ηγεσίες προωθούν τον πελατειακό και ξεπουλημένο διαχειριστικό συνδικαλισμό, που συνήθως συμβιβάζεται ή ακόμα και ταυτίζεται με τα εργοδοτικά συμφέροντα. Ενίοτε αυτός ο συνδικαλισμός παίρνει και χαρακτήρα κυβερνητικό, υποτασσόμενος πλήρως στη κρατική πολιτική, ανάλογα με το ποιο ή ποια κόμματα βρίσκονται στη κυβέρνηση.

Αυτό συμβαίνει γιατί στην Κύπρο ανέκαθεν τα συνδικάτα λειτουργούσαν σαν κομματικές παρατάξεις. Η μεγαλύτερη συνδικαλιστική παράταξη είναι η ΠΕΟ (Παγκύπρια Εργατική Ομοσπονδία) που πρόσκειται στο ΑΚΕΛ, ακολουθεί η ΣΕΚ (Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου) που πρόσκειται στο ΔΗΣΥ και την ευρύτερη δεξιά και η ΔΕΟΚ που είναι κομμάτι του σοσιαλδημοκρατκού κόμματος ΕΔΕΚ. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ανεξάρτητα σωματεία ούτε πρωτοβάθμια οργανωμένα από τα κάτω. Από την άλλη όμως περίπου το 50% των εργαζομένων είναι μέλη σε συνδικάτα, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στην Ελλάδα. Και στην Κύπρο όμως το ποσοστό συνεχώς πέφτει (το 1980 ήταν οργανωμένο το 80%)!

Στον ευρύτερο δημόσιο και τραπεζικό τομέα όλοι σχεδόν είναι οργανωμένοι και αυτό αποτυπώθηκε και στις πρόσφατες κινητοποιήσεις όπου οι εργαζόμενοι στις τράπεζες που προφανώς κτυπήθηκαν σκληρά από τα μέτρα κυβέρνησης-τρόικας, κατέβηκαν κατά χιλιάδες στους δρόμους και ητάν μάλιστα οι μόνοι που απεργούσαν! Αρκετές απεργίες πραγματοποίησαν τα τελευταία 2 χρόνια και εργαζόμενοι στο δημόσιο αφού έγιναν μεγάλες περικοπές και απολύσεις στο δημόσιο.

Στον ιδιωτικό τομέα υπάρχει αρκετά μεγάλη συνδικαλιστική οργάνωση στους δύο μεγάλους κλάδους, τους οικοδόμους και τους ξενοδοχουπαλλήλους με περίπου 50%. Και εδώ έγιναν αρκετές απεργίες καθώς ο εργοδοτικός αυταρχισμός είναι έντονος, υπάρχουν συνεχώς παραβιάσεις συλλογικών συμβάσεων, τσάκισμα εργατικών κεκτημένων και δικαιωμάτων και απολύσεις. Όμως δεδομένης της άθλιας κατάστασης που επικρατεί σχετικά με τις εργασιακές συνθήκες και εδώ τα συνδικάτα υποτάχθηκαν στα συμφέροντα των αφεντικών αφού οι απεργίες ήταν περιορισμένες και αποσπασματικές και το αποτέλεσμα ήταν να υποκύψουν τελικά στους εκβιασμούς και τις απαιτήσεις των εργοδοτών.  

Ακόμα κι όταν οι οικοδόμοι ξεπέρασαν τα όρια της ξεπουλημένης ηγεσίας και απέργησαν 20 συνεχόμενες μέρες τον φεβρουάριο, (η δεύτερη μεγαλύτερη απεργία στον κλάδο μετά το 1948) τελικά η ηγεσία τους παραχώρησε στους εργοδότες πολύ περισσότερα απ όσα κέρδισε, χαρακτηρίζοντας το αποτέλεσμα έντιμο συμβιβασμό!

Ιστορικά τα συνδικάτα από τότε που άρχισαν να οργανώνονται στην Κύπρο την δεκαετία του 1920 και μέχρι τέλη της δεκαετίας του 1940, είχαν αναπτύξει μαζικές και δυναμικές μορφές πάλης, κυρίως λόγω της μαχητικότητας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (1926-41) αλλά και στη συνέχεια του ΑΚΕΛ που μέχρι τότε είχε ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά.

Το 1948 έγινε η μεγαλύτερη σύγκρουση εργαζομένων με δυνάμεις του κεφαλαίου και της τότε αποικιοκρατίας σε απεργία. Όταν ξέσπασαν απεργίες των μεταλλωρύχων οι οποίες ήταν και δικοινοτικές (τότε πολλοί τουρκοκύπριοι ήταν μέλη της ΠΕΟ)  οι δεξιές συντεχνίες ουσιαστικά κάλυπταν τους απεργοσπάστες, η αστυνομία πυροβόλησε εκδηλώσεις των απεργών και αυτόνομες ομάδες εργατών χρησιμοποίησαν δυναμίτες και συγκρούστηκαν ενάντια στην εταιρεία, τους αποικιοκράτες και τους απεργοσπάστες.

Όμως σταδιακά από τότε μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα με τη συγκρότηση του κυπριακού κράτους και ακόμα πιο έντονα μετά τον πόλεμο το 1974, τα συνδικάτα απώλεσαν εντελώς τον αγωνιστικό τους χαρακτήρα, οι ηγεσίες ενσωμάτωσαν την αντίληψη των διαταξικών συμφερόντων και της ταξικής συνεργασίας και υποτάχτηκαν ολοκληρωτικά στην αστική νομιμότητα. Χαρακτηριστική μια ανακοίνωση της ΠΕΟ πριν ένα χρόνο περίπου όταν αποδεσμεύτηκε από τα απεργιακά μέτρα του συνδικάτου των δημοσίων υπαλλήλων (ΠΑΣΥΔΥ) ενάντια σε πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης Χριστόφια, όπου καλούσε τους βουλευτές ψηφίζοντας τα μέτρα να συμβάλουν «δημιουργικά» στην μείωση της έντασης και στην ενίσχυση της αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος.

Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη να ανασυγκροτηθεί άμεσα το εργατικό κίνημα σε κατεύθυνση σύγκρουσης με το κεφάλαιο προωθώντας αποφασιστικές μορφές πάλης με απεργίες καταλήψεις και δυναμικές κινητοποιήσεις.

Γι αυτό ο ευρύτερος αντικαπιταλιστικός χώρος κυρίως οργανώσεις της ανεξάρτητης αντικαπιταλιστικής αριστεράς και ομάδες του αντιεξουσιαστικού χώρου προσπαθούν να συμβάλουν στην δημιουργία σωματείων βάσης όπου θα λειτουργούν αμεσοδημοκρατικά με γενικές συνελεύσεις και θα έχουν ταξική σύνθεση, δεν θα έχουν θέση εκεί στελέχη καθεστωτικών κομμάτων ή αφεντικά. Σωματεία που δεν θα προωθούν μόνο αιτήματα για τον κλάδο τους αλλά θα αποτελούν διαφωτιστικό όργανο για τη πολιτική και κοινωνική αυτομόρφωση των μελών τους.

Γενικότερα ο αντικαπιταλιστικός χώρος στην Κύπρο παρόλο που δεν είναι ακόμα ιδιαίτερα μαζικός, τα τελευταία χρόνια ισχυροποιείται και παρουσιάζει μια δυναμική καθώς υπάρχει μια συσσωρευμένη πείρα από τους κοινωνικούς αγώνες που έχουν προηγηθεί, όχι μόνο το τελευταίο διάστημα αλλά και καθ όλη την διάρκεια της πενταετούς θητείας του Χριστόφια. 

Χρειάζεται όμως να κτιστεί ένα ευρύτερο μέτωπο συσπείρωσης από ομάδες πρωτοβουλίες και ανένταχτους αγωνιστές στη βάση ενός ανατρεπτικού πολιτικού περιεχομένου. Αυτό θα ενδυναμώσει ακόμα περισσότερο τον ευρύτερο ριζοσπαστικό χώρο, θα βοηθήσει να ξεπεραστούν αδυναμίες και να συγκροτηθεί ένα πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο αντίστασης που θα παλεύει ξεκάθαρα όχι μόνο για ανατροπή των μνημονίων, τρόικας, κυβέρνησης, απαλλαγή από ευρώ-εε αλλά και θα βάλει την προοπτική της επαναστατικής αντικαπιταλιστικής ανατροπής.

Γιάννης Σωκράτους