Βιασμός νεαρού κρατούμενου στις κεντρικές φυλακές!

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ

Συγκάλυψη Τρυφωνίδη στο βιασμό

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της εκθέσεως της Επ. Διοικήσες Ελίζας Σαββίδου:

«Με αφορμή δημοσίευμα της Εφημερίδας «Πολίτης» ημερ. 28.12.2011 προχώρησα στη διενέργεια αυτεπάγγελτης έρευνας σε σχέση με τους ισχυρισμούς για βιασμό νεαρού κρατούμενου από συγκρατούμενο του στην Πτέρυγα Νεαρών των Κεντρικών Φυλακών, βάσει του άρθρου 5 παρ. δ (i) των Περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011.

• Επειδή από την προκαταρκτική διερεύνηση του συγκεκριμένου περιστατικού προέκυψε η ανάγκη εισήγησης για τη λήψη άμεσων μέτρων θεραπείας μέχρι την υποβολή της τελικής μου Έκθεσης, υπέβαλα στις 29 Φεβρουαρίου 2012 Ενδιάμεση Έκθεση, σύμφωνα με το άρθρο 6(3) των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011 , αφού εξασφαλίστηκαν προφορικά τα σχόλια και οι απόψεις της αρμόδιας αρχής σε επίσκεψη που διενήργησαν Λειτουργοί του Γραφείου μου στις 23 Φεβρουαρίου 2012.

Διερεύνηση ισχυρισμών για βιασμό νεαρού κρατούμενου

• Μετά την υποβολή της ως άνω Ενδιάμεσης Έκθεσης και συγκεκριμένα την 1^ηΜαρτίου 2012 επισκέφτηκα τις Κεντρικές Φυλακές, προκειμένου να προχωρήσω στην περαιτέρω διερεύνηση της υπόθεσης. Την συγκεκριμένη ημέρα, η Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών, μέσω των αρμόδιων Λειτουργών, αρνήθηκε να μου επιτρέψει την πρόσβαση στον νεαρό κρατούμενο και στα έγγραφα που ζήτησα στο πλαίσιο της διερεύνησης, απαιτώντας την προηγούμενη ειδοποίηση του Αν. Διευθυντή του Τμ. Φυλακών με γραπτή επιστολή.

• Τονίζω ότι η ως άνω συμπεριφορά και οι εκάστοτε προϋποθέσεις που θέτει το Τμ. Φυλακών αποτελούν προσπάθεια παρακώλυσης της αποτελεσματικής άσκησης των αρμοδιοτήτων μου, η οποία κινείται εκτός νομικού πλαισίου και ως τέτοια δεν γίνεται, σε καμία περίπτωση, αποδεκτή. Και τούτο επειδή, βάσει των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων (άρθρο 8 παρ.5 ), η διαδικασία που τηρείται κατά τη διεξαγωγή της έρευνας είναι αυτή που ο Επίτροπος Διοικήσεως κρίνει ως πρέπουσα σε κάθε περίπτωση  και στο πλαίσιο αυτό έχει την εξουσία να λαμβάνει πληροφορίες από οποιοδήποτε πρόσωπο και με οποιονδήποτε τρόπο κρίνει ορθό. Η αρμοδιότητα μου να επισκέπτομαι τις Κεντρικές Φυλακές ενισχύεται και βάσει του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009, με τον οποίο μου ανατέθηκε η διενέργεια επισκέψεων σε χώρους κράτησης ως Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων.

• Με αφορμή την ως άνω συμπεριφορά του Τμ. Φυλακών, ξεκαθαρίζω ότι ως Επίτροπος Διοικήσεως σκοπεύω να ασκήσω στο έπακρο τις αρμοδιότητες που η Πολιτεία μου έχει εμπιστευθεί και  δεν αποδέχομαι την γραπτή ενημέρωση του Αν. Διευθυντή Τμ. Φυλακών κάθε φορά που διενεργείται επιτόπια έρευνα από εμένα ή τους Λειτουργούς του Γραφείου μου.

• Για τις πιο πάνω θέσεις μου, ενημέρωσα τον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης, με επιστολή μου ημερομηνίας 1^η Μαρτίου 2012, ζητώντας να προχωρήσει σε αυστηρές συστάσεις για την εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης στους χώρους, στα πρόσωπα και στα έγγραφα που βρίσκονται εντός των φυλακών και αφορούν υποθέσεις που διερευνώ στα πλαίσια άσκησης των αρμοδιοτήτων που μου αναθέτει ο νόμος.

• Στη συνέχεια, στις 2 Μαρτίου 2012 επισκέφθηκα εκ νέου τις Κεντρικές Φυλακές και μου παρασχέθηκε πρόσβαση στους κρατούμενους και τα έγγραφα  που ζήτησα στα πλαίσια  διερεύνησης της συγκεκριμένης υπόθεσης. Ειδικότερα,  συναντήθηκα με τον νεαρό κρατούμενο που φέρεται να υπήρξε θύμα βιασμού, με αριθμό κρατουμένων  που βρίσκονταν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο εντός της Πτέρυγας Νεαρών καθώς και με την Ιατρό των Φυλακών. Περαιτέρω, επιθεώρησα προσωπικούς φακέλους κρατουμένων και το Βιβλίο της Πτέρυγας Νεαρών (8Ν), ενώ μου δόθηκαν αντίγραφα των καταθέσεων που λήφθηκαν από τους εμπλεκόμενους κατά την έρευνα του περιστατικού από τη Διεύθυνση του Τμήματος.

• Τα σχόλια και οι απόψεις της αρμόδιας αρχής είχαν ήδη εξασφαλιστεί προφορικά κατά την επίσκεψη των Λειτουργών μου στις Φυλακές στις 23 Φεβρουαρίου 2012 και αναλύονται στην Ενδιάμεση Έκθεση που έχω ήδη υποβάλει. Ως εκ τούτου, δεν κρίνω σκόπιμο να τα παραθέσω με λεπτομέρεια  στην παρούσα τελική Έκθεση μου.

 Ισχυρισμοί του νεαρού κρατούμενου

• Ο 19χρονος κρατούμενος Α εκτίει ποινή φυλάκισης για τα αδικήματα της διάρρηξης και της κλοπής. Βρίσκεται στην Πτέρυγα Νεαρών (8Ν) από τις 23 Μαρτίου 2011.

• Στην γραπτή ενυπόγραφη μαρτυρία που έδωσε στο Γραφείο μου κατά τη διερεύνηση  της υπόθεσης, ο νεαρός αναφέρει ότι ένα βράδυ περί τις αρχές Δεκεμβρίου κατά τις 8:30μ.μ είδε τον συγκρατούμενο του Β, ηλικίας 50 χρονών περίπου,  να συνομιλεί με τον επί καθήκοντι δεσμοφύλακα στη νυχτερινή βάρδια εντός του γραφείου του. Ο νεαρός θεωρεί ότι, κατά τη συνομιλία αυτή, ο συγκρατούμενος του διευθέτησε με τον δεσμοφύλακα την παραμονή του στο κελί του, δεδομένου ότι μετά το τέλος της συνομιλίας o Β εισήλθε στο κελί του και λίγο αργότερα, κατά τις 9.00μ.μ, ο συγκεκριμένος δεσμοφύλακας προχώρησε στο κλείδωμα όλων των κελιών της Πτέρυγας, αφήνοντας τον Β στο κελί του νεαρού, χωρίς να ρωτήσει οτιδήποτε. 

• Τότε, ο νεαρός κρατούμενος αναφέρει ότι ενημέρωσε τον συγκρατούμενο ότι κάτι τέτοιο απαγορεύεται, εκείνος όμως του απάντησε ότι είχε λάβει την άδεια του επί καθήκοντι δεσμοφύλακα. Αρχικά, όπως υποστηρίζει ο νεαρός, παρακολουθούσαν μαζί  τηλεόραση,  αλλά αργότερα ο 50χρονος κρατούμενος άρχισε να τον πιέζει, στην αρχή λεκτικά, να έχει μαζί του σεξουαλική επαφή ωστόσο αυτός αρνήθηκε. Στη συνέχεια, σύμφωνα με την ενυπόγραφη του μαρτυρία, ο συγκρατούμενος του έβγαλε λεπίδα και κινήθηκε προς το μέρος του, ενώ αυτός βρισκόταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του. Ο νεαρός αναφέρει ότι προσπάθησε να διαφύγει, όμως  δεν μπόρεσε  να καλέσει σε βοήθεια, καθώς ο συγκρατούμενος του τον απείλησε ότι αν φωνάξει θα χρησιμοποιήσει τη λεπίδα που κρατούσε.

• Ο νεαρός κατήγγειλε στο Γραφείο μου ότι εκείνο το βράδυ έπεσε θύμα βιασμού από τον συγκρατούμενο του εντός του κελιού του στην Πτέρυγα Νεαρών υπό την απειλή λεπίδας.

• Στη συνέχεια, μετά την αλλαγή της νυχτερινής βάρδιας, η ώρα 2:00π.μ περίπου ο Β χτύπησε το κουδούνι και ήρθε ο δεσμοφύλακας που είχε  αναλάβει την επόμενη βάρδια για να του ανοίξει την πόρτα, ώστε να πάει τουαλέτα. Τότε, ο συγκρατούμενος του, όπως αναφέρεται, είπε στον δεσμοφύλακα ότι βρισκόταν σε λάθος κελί και ήθελε να πάει στο δικό του.

• Ακολούθως, ο επί καθήκοντι δεσμοφύλακας ειδοποίησε κάποιον υπεύθυνο με το όνομα Σωτήρης, ο οποίος έδωσε οδηγίες να οδηγηθούν  και οι δύο κρατούμενοι στην  απομόνωση στο «Ειδικό 8». Όπως ισχυρίζεται ο νεαρός κρατούμενος, οδηγήθηκε στο «Ειδικό 8», όπου παρέμεινε για 4 ημέρες σε καθεστώς απομόνωσης, ενώ δεχόταν τα χλευαστικά σχόλια όλων των συγκρατούμενων του εντός της εν λόγω πτέρυγας λόγω των ψιθύρων που κυκλοφόρησαν για βιασμό του από τον συγκρατούμενο του.

• Την επόμενη ημέρα του περιστατικού, όπως επισήμανε,  παραπέμφθηκε στην Ιατρικό Λειτουργό των Φυλακών, με την οποία απλά συνομίλησε χωρίς ωστόσο να της αναφέρει ότι υπήρξε θύμα βιασμού αφού ήταν πολύ φοβισμένος και ντρεπόταν να μιλήσει για  το τι είχε συμβεί. Ο νεαρός σημειώνει ότι για τους ίδιους λόγους αρνήθηκε να εξεταστεί από την Ιατρό αλλά δεν ρωτήθηκε κατά πόσο επιθυμεί την εξέταση του από ειδικούς εκτός των Φυλακών και τυχόν παραπομπή του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.

• Περαιτέρω, ο νεαρός κρατούμενος ισχυρίζεται ότι στην κατάθεση του στον αρμόδιο Λειτουργό των Φυλακών στο πλαίσιο της έρευνας που διενεργήθηκε εντός του Τμήματος δεν είπε την αλήθεια γιατί δεν εμπιστεύεται το προσωπικό των Φυλακών και φοβόταν για τις συνέπειες σε περίπτωση που αποκάλυπτε τα όσα είχαν συμβεί.

Καταθέσεις κατά την διενέργεια έρευνας από το Τμ. Φυλακών

• Κατά την επίσκεψη μου στις φυλακές, εξασφαλίστηκαν αντίγραφα των καταθέσεων που λήφθηκαν από τους εμπλεκόμενους στο περιστατικό  στα πλαίσια της έρευνας που διενήργησε το Τμήμα Φυλακών με αντικείμενο, όπως επισημαίνεται,  την παραμονή των δύο κρατουμένων στο ίδιο κελί χωρίς άδεια και όχι την τυχόν διάπραξη βιασμού. Από την εν λόγω έρευνα, προκύπτει ότι το περιστατικό αφορά το βράδυ της 14^ης Δεκεμβρίου 2011.

• Κατά την έρευνα του Τμ. Φυλακών λήφθηκαν καταθέσεις από τους δύο κρατούμενους στις 15 Δεκεμβρίου 2011. Επίσης, στις 15.12.11 και στις 18.12.2011 συντάχθηκαν εκθέσεις γεγονότων από τον επί καθήκοντι δεσμοφύλακα στη βάρδια 18:45 -01:00 το βράδυ της 14^ης Δεκεμβρίου 2011, ενώ λήφθηκε επίσης κατάθεση από τον ίδιο στις 3 Ιανουαρίου 2012. Έκθεση γεγονότων συντάχθηκε στις 15.12.11 και από τον δεσμοφύλακα που ανέλαβε καθήκον αμέσως μετά και ο οποίος διαπίστωσε την παραμονή των δύο κρατουμένων στο ίδιο κελί. Ο συγκεκριμένος δεσμοφύλακας κλήθηκε να καταθέσει  στον ερευνώντα Λειτουργό στις 23 Ιανουαρίου 2012.

• Οι εν λόγω καταθέσεις επισυνάπτονται ως παραρτήματα στην παρούσα Έκθεση και ως εκ τούτου το περιεχόμενο τους δεν θα αναλυθεί περαιτέρω.

  

• Κρίνω σκόπιμο, όμως, να σημειώσω ότι, σε σχετική ερώτηση μου σε αρμόδιο αξιωματικό των Φυλακών, δεν δόθηκε σαφής απάντηση κατά πόσο έχει ασκηθεί ή πρόκειται να ασκηθεί πειθαρχική δίωξη εναντίον του επί καθήκοντι το συγκεκριμένο βράδυ δεσμοφύλακα, που παρέλειψε να διενεργήσει έλεγχο στα κελιά με αποτέλεσμα να παραμείνει κρατούμενος σε άλλο κελί από το δικό του και εναντίον του κρατούμενου που εμπλέκεται στο περιστατικό, παρότι από τότε που έγινε το συμβάν έχουν παρέλθει τρεις μήνες, ενώ από τότε που έληξε η έρευνα έχει μεσολαβήσει ενάμιση μήνας.

Μαρτυρία της Ιατρικού Λειτουργού του Τμ. Φυλακών

• Στις Κεντρικές Φυλακές είχα, μεταξύ άλλων, συνάντηση και με την Ιατρό των Φυλακών, από την οποία ζήτησα όλα τα στοιχεία που είχε στη διάθεση της για το συγκεκριμένο περιστατικό. Όπως η γιατρός μου ανέφερε, ο νεαρός κρατούμενος μεταφέρθηκε στο Ιατρείο των Φυλακών στις 15.12.2011. Κατά τη συνάντηση, της ανέφερε ότι το προηγούμενο βράδυ τον είχαν κλειδώσει με έναν μεγαλύτερο σε ηλικία κρατούμενο, ο οποίος, μάλιστα, τον είχε ενημερώσει ότι ήθελε να μείνει μαζί του στο κελί. Η Ιατρός τον ρώτησε κατά πόσο είχε συμβεί οτιδήποτε όσο ο συγκεκριμένος κρατούμενος βρισκόταν μαζί του στο ίδιο κελί. Ο νεαρός αρνήθηκε ότι είχε συμβεί οτιδήποτε, αλλά εξέφρασε στη γιατρό το φόβο και τη δυσπιστία του έναντι του προσωπικού του Τμήματος.

• Η γιατρός ανέφερε ότι ρώτησε τον νεαρό κρατούμενο κατά πόσο επιθυμούσε να εξεταστεί από την ίδια ή άλλον Ιατρικό Λειτουργό των Φυλακών, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Λόγω της στάσης  του, όπως η γιατρός σημειώνει, ρώτησε τότε τον νεαρό κατά πόσο επιθυμούσε να επισκεφθεί το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας για εξετάσεις, αλλά αυτός αρνήθηκε να παραπεμφθεί.

• Η επίσκεψη του νεαρού δεν καταγράφηκε στο ημερολόγιο του Ιατρείου των Φυλακών ούτε στον προσωπικό ιατρικό φάκελο του κρατούμενου λόγω, όπως μου αναφέρθηκε, φόρτου εργασίας και επειδή δεν έγινε τελικά ιατρική εξέταση.

• Όπως μου αναφέρθηκε από την γιατρό, ο νεαρός κρατούμενος μεταφέρθηκε εκ νέου το Ιατρείο της μετά την υποβολή της Ενδιάμεσης Έκθεσης μου.

Μαρτυρίες άλλων κρατουμένων εντός της Πτέρυγας Νεαρών

• Κατά την επίσκεψη μου στις Κεντρικές Φυλακές είχα συνάντηση με τρεις κρατούμενους που διέμεναν στην Πτέρυγα Νεαρών την κρίσιμη περίοδο, παρότι όλοι έχουν ηλικία άνω των 21 χρονών.

• Από το σύνολο των πληροφοριών που εξασφάλισα, προκύπτει ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, είχε παρατηρηθεί ότι συγκεκριμένοι κρατούμενοι βρίσκονταν εκτός του κελιού τους σε κελιά άλλων κρατουμένων. Αυτό, όπως αναφέρθηκε, γινόταν για την καλύτερη κυρίως παρακολούθηση τηλεόρασης, η οποία βρίσκεται στο διάδρομο της Πτέρυγας Νεαρών και ορισμένα κελιά έχουν πιο καλή οπτική επαφή σε σχέση με άλλα.

• Επίσης, προκύπτει ότι, αρκετές φορές, η ως άνω παραμονή κρατουμένων εκτός του κελιού τους γινόταν με την άδεια του επί καθήκοντι δεσμοφύλακα. Ειδικότερα, αναφέρθηκε ότι ο κρατούμενος που επιθυμούσε να παραμείνει σε άλλο κελί μετά τις 9:00μ.μ, ώρα κλειδώματος των κελιών, ενημέρωνε σχετικά τον αρμόδιο δεσμοφύλακα και γινόταν διευθέτηση ώστε ο κρατούμενος να ειδοποιήσει τον επί καθήκοντι δεσμοφύλακα χτυπώντας το κουδούνι όταν επιθυμούσε να επιστρέψει στο κελί του. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τους κρατούμενους που συνομίλησα, είναι πολύ πιθανό να έγινε και το συγκεκριμένο βράδυ.

• Επιπλέον, ένας εκ των κρατουμένων ανέφερε ότι ο Α διέμενε εκείνες τις ημέρες μόνος στο κελί του, καθώς ο συγκάτοικος του είχε απολυθεί. Όλοι οι κρατούμενοι επιβεβαίωσαν ότι το συγκεκριμένο βράδυ οι δύο κρατούμενοι βρέθηκαν στο ίδιο κελί από τον δεσμοφύλακα που ανέλαβε βάρδια μετά την 01:00π.μ και οδηγήθηκαν στο Ειδικό 8. Επίσης, όλοι ανέφεραν ότι όσοι κρατούμενοι ξεπερνούσαν την ηλικία των 21 χρόνων και είχαν τοποθετηθεί στην Πτέρυγα Νεαρών μεταφέρθηκαν την αμέσως επόμενη ημέρα σε άλλες Πτέρυγες.

• Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι όλοι οι κρατούμενοι με τους οποίους συνομίλησα είχαν ακούσει την αμέσως επόμενη ημέρα έντονες φήμες ότι ο νεαρός κρατούμενος είχε πέσει θύμα βιασμού εκείνο το βράδυ από τον 50χρονο συγκρατούμενο του. Στις φήμες αυτές απέδωσαν και την εσπευσμένη μεταφορά όσων ξεπερνούσαν την προβλεπόμενη ηλικία από την Πτέρυγα Νεαρών σε άλλες Πτέρυγες.

Επιθεώρηση Βιβλίου Πτέρυγας Νεαρών και προσωπικών φακέλων κρατουμένων

• Για την διερεύνηση της συγκεκριμένης υπόθεσης, προχώρησα σε επιθεώρηση του Βιβλίου Πτέρυγας Νεαρών, στο οποίο αναφέρονται τα ονόματα των κρατουμένων που εισέρχονται ή εξέρχονται της συγκεκριμένης Πτέρυγας.

• Από το βιβλίο, επιβεβαιώνεται ότι ο Β, 50 χρονών περίπου, υπότροπος κατάδικος για βιασμό και άλλα αδικήματα, κρατούνταν στην Πτέρυγα Νεαρών από τις 16 Νοεμβρίου 2011. Την ίδια περίοδο, από τις 23 Μαρτίου 2011, κρατούνταν στη συγκεκριμένη Πτέρυγα ο 19χρονος Α, κατάδικος για διαρρήξεις και κλοπές.

• Επιπλέον, επιβεβαιώνεται ότι και οι δύο κρατούμενοι μεταφέρθηκαν υπό  κατηγορία στο «Ειδικό 8» σε απομόνωση στις 15.12.11 ώρα 02:00π.μ. Ο νεαρός κρατούμενος επέστρεψε στην Πτέρυγα Νεαρών στις 19.12.11, ενώ ο κρατούμενος Β παρέμεινε στην απομόνωση μέχρι τις 21.12.11 οπότε και τοποθετήθηκε στην Πτέρυγα 8, σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στον προσωπικό του φάκελο.

• Περαιτέρω, από την εξέταση του συγκεκριμένου βιβλίου προκύπτει ότι, στις 15.12.11, 16 κρατούμενοι μεταφέρθηκαν από την Πτέρυγα Νεαρών σε άλλες Πτέρυγες, κυρίως προς τις πτέρυγες 1Α και 1Β. Από τα στοιχεία που εξασφαλίστηκαν από τους προσωπικούς φακέλους αρκετών από τους κρατούμενους που μεταφέρθηκαν εκτός της Πτέρυγας Νεαρών, προκύπτει ότι αυτοί ήταν ηλικίας άνω των 21 χρονών και ανάμεσα τους υπήρχαν κατάδικοι που εξέτιαν ποινές μέχρι 8 χρόνων για σοβαρά αδικήματα, όπως κατοχή ναρκωτικών και ένοπλη ληστεία.

Νομοθετικό πλαίσιο – Αρχές μεταχείρισης κρατουμένων

• Σύμφωνα με το άρθρο 44 των περί Φυλακών Κανονισμών ΚΔΠ 121/97, κρατούμενοι ηλικίας μέχρι είκοσι ενός ετών διαμένουν, αν οι κτιριακές εγκαταστάσεις ή οι υπάρχουσες διευκολύνσεις το επιτρέπουν, ξεχωριστά από τους υπόλοιπους κρατούμενους σε ειδική πτέρυγα νεαρών κρατουμένων, αλλά μπορούν να εργάζονται στους ίδιους χώρους με τους υπόλοιπους κρατουμένους, ύστερα από έγκριση του Διευθυντή.

• Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 3 των Περί Φυλακών Νόμων και το άρθρο 3 παρ.2 των Περί Φυλακών Κανονισμών, η στέρηση της ελευθερίας του κρατούμενου λαμβάνει χώρα υπό συνθήκες που διασφαλίζουν το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ η μεταχείριση των κρατουμένων δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι ταπεινωτική.

1. Η πρόβλεψη για το διαχωρισμό των νεαρών κρατουμένων από κρατούμενους μεγαλύτερης ηλικίας συναντάται σε μια σειρά από διεθνή κείμενα, όπως το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, τους Ευρωπαϊκούς Κανόνες για τις Φυλακές και τους Ελάχιστους Κανόνες Μεταχείρισης Κρατουμένων των Ηνωμένων Εθνών. 

• Περαιτέρω, το ζήτημα του διαχωρισμού των νεαρών κρατουμένων από κρατούμενους μεγαλύτερης ηλικίας έχει απασχολήσει επανειλημμένα διάφορα διεθνή όργανα που εξετάζουν ζητήματα μεταχείρισης κρατουμένων. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) έχει, σε αρκετές περιπτώσεις, τονίσει ότι οι νεαροί κρατούμενοι χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας καθώς είναι πιο ευάλωτοι, ειδικά στην πιθανότητα να υποστούν κακομεταχείριση είτε από άλλους κρατούμενους είτε από το προσωπικό του χώρου κράτησης. Ένα από τα σημαντικότερα μέτρα προστασίας των νεαρών κρατουμένων από πιθανή κακομεταχείριση είναι, σύμφωνα με την ως άνω Επιτροπή, ο διαχωρισμός τους από μεγαλύτερους κρατούμενους, καθώς, όπως σημειώνει, αρκετά περιστατικά κακομεταχείρισης προκύπτουν όταν ο διαχωρισμός αυτός δεν γίνεται σεβαστός από τις αρμόδιες αρχές.

1. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων έχει επανειλημμένως τονίσει την ανάγκη διενέργειας ενδελεχούς έρευνας για κάθε ισχυριζόμενη κακομεταχείριση και επιβολής αυστηρών ποινών σε όσους διαπιστωθεί ότι ευθύνονται για αυτή. Όπως αναφέρει η εν λόγω Επιτροπή, στην περίπτωση που οποιεσδήποτε πληροφορίες για κακομεταχείριση δεν συνεπάγονται την άμεση και αποτελεσματική αντίδραση των αρμόδιων αρχών, καλλιεργείται, και βάσιμα μάλιστα, η άποψη ότι η κακομεταχείριση των κρατουμένων δεν τιμωρείται. Αντίθετα, όταν όσοι είναι υπεύθυνοι για την κακομεταχείριση κρατουμένων καλούνται να λογοδοτήσουν και προσάγονται στη δικαιοσύνη, εκπέμπεται το ξεκάθαρο μήνυμα ότι τέτοια φαινόμενα δεν γίνονται ανεκτά. Το μήνυμα αυτό, σύμφωνα με την Επιτροπή, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέσο πρόληψης τέτοιων περιστατικών κακομεταχείρισης.

• Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων αναφέρει ότι η αρμόδια αρχή για το χώρο κράτησης έχει τη νομική υποχρέωση να προχωρά σε ενδελεχή έρευνα κάθε φορά που τίθενται υπόψη της, από οποιαδήποτε πηγή, πληροφορίες για πιθανή κακομεταχείριση προσώπων που τελούν υπό κράτηση. Επιπλέον, η ως άνω Επιτροπή θέτει μια σειρά από ενέργειες στις οποίες θα πρέπει να προχωρά η αρμόδια αρχή στο πλαίσιο της διερεύνησης ισχυρισμών για κακομεταχείριση, όπως η πλήρης ιατρική εξέταση των εμπλεκόμενων προσώπων και καταγραφή των ιατρικών πορισμάτων.

Συμπεράσματα

• Κατά τη διερεύνηση των ισχυρισμών για βιασμό νεαρού κρατούμενου εντός της Πτέρυγας Νεαρών των Κεντρικών Φυλακών το βράδυ της 14^ης  Δεκεμβρίου, έλαβα υπόψη μου και μελέτησα προσεχτικά το σύνολο των εγγράφων που εξασφάλισα καθώς και το περιεχόμενο των συνομιλιών που είχα κατά την επίσκεψη μου στις Κεντρικές Φυλακές στις 2 Μαρτίου 2012. Επιπλέον, έλαβα υπόψη μου τις θέσεις του Τμ. Φυλακών, όπως αυτές έχουν ήδη αναλυθεί στην Ενδιάμεση Έκθεση που έχω ήδη υποβάλει.

• Στο σημείο αυτό κρίνω σκόπιμο να σημειώσω ότι αντικείμενο της παρούσας Έκθεσης μου δεν είναι η διαπίστωση κατά πόσο ο συγκεκριμένος κρατούμενος υπήρξε θύμα βιασμού από τον εν λόγω συγκρατούμενο του, δεδομένου ότι το ζήτημα αυτό διερευνάται ήδη από την Αστυνομία. Ως εκ τούτου, δεν προτίθεμαι να τοποθετηθώ ως προς το βάσιμο των ισχυρισμών του νεαρού σε σχέση με το βιασμό ούτε και να εντοπίσω ή να αποδώσω οποιεσδήποτε ποινικές ευθύνες σε οποιοδήποτε πρόσωπο.

• Εκφράζω, όμως, την ικανοποίηση μου για την άμεση ανταπόκριση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και του Υπουργού Δικαιοσύνης στις εισηγήσεις που υπέβαλα με την Ενδιάμεση Έκθεση μου και χαιρετίζω την πρωτοβουλία τους για πλήρη και ενδελεχή έρευνα του αναφερόμενου περιστατικού.

• Ως εκ τούτου, η παρούσα Έκθεση μου επικεντρώνεται στον εντοπισμό των παραλείψεων του Τμ. Φυλακών τόσο κατά το διάστημα που προηγήθηκε αλλά και ακολούθησε το συγκεκριμένο περιστατικό.

• Βάσει των στοιχείων που τέθηκαν υπόψη μου όσον αφορά το χρονικό διάστημα πριν το αναφερόμενο περιστατικό, προκύπτει μια σειρά ενεργειών του Τμ. Φυλακών που είχαν ως αποτέλεσμα το βράδυ της 14^ης Δεκεμβρίου 2011 από τις 9:00μ.μ μέχρι τις 01:30π.μ να παραμείνουν στο ίδιο κελί στην Πτέρυγα Νεαρών ένας 50χρονος κατάδικος για βιασμό και ένας 19χρονος κατάδικος για κλοπή.

• Κατ’ αρχήν, προκύπτει με βεβαιότητα, τόσο από τις καταθέσεις όσο και από τα έγγραφα, ότι ο 50χρονος υπότροπος κατάδικος για βιασμό Β μετακινήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2011 από την Πτέρυγα 5 (πτέρυγα υποδίκων) στην Πτέρυγα 8Ν (Πτέρυγα Νεαρών), όπου διέμενε στο κελί με αρ. 44  μέχρι τις 14 Δεκεμβρίου 2011 όταν έλαβε χώρα το διερευνώμενο περιστατικό. Στην ίδια πτέρυγα (8Ν) κρατούνταν και ο νεαρός κρατούμενος Α, κατάδικος για κλοπές και διαρρήξεις, από τις 23 Μαρτίου 2011 μέχρι το βράδυ του διερευνώμενου περιστατικού στο κελί με αρ. 55.

• Όπως προκύπτει από όλες τις καταθέσεις που τέθηκαν υπόψη μου, γύρω στις 9:00μ.μ ο επί καθήκοντι δεσμοφύλακας κλείδωσε τα κελιά της Πτέρυγας Νεαρών χωρίς να προβεί σε έλεγχο βάσει της ονομαστικής λίστας που διέθετε ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο ο κάθε κρατούμενος βρισκόταν στο προκαθορισμένο κελί του. Ως αποτέλεσμα της παράλειψης αυτής, ο επί καθήκοντι δεσμοφύλακας κλείδωσε τον Β στο κελί του νεαρού κρατούμενου Α.

• Βάσει της κατάθεσης τόσο του νεαρού κρατούμενου όσο και του Β, ο 50χρονος κρατούμενος είχε ενημερώσει τον επί καθήκοντι δεσμοφύλακα για την πρόθεση του να παραμείνει στο κελί του νεαρού κρατούμενου, προκειμένου να παρακολουθήσει τηλεόραση και συμφωνήθηκε ότι αργότερα θα καλούσε, μέσω του κουδουνιού, τον δεσμοφύλακα για να τον οδηγήσει στο κελί του. Ο επί καθήκοντι δεσμοφύλακας στην κατάθεση του ημερ. 3 Ιανουαρίου 2012 αρνείται ότι ενημερώθηκε για κάτι τέτοιο από τον εν λόγω κρατούμενο.  

• Όπως προκύπτει με βεβαιότητα οι δύο κρατούμενοι παρέμειναν κλειδωμένοι στο κελί του νεαρού κρατούμενου το βράδυ της 14^ηςΔεκεμβρίου 2011 από τις 9:00μ.μ μέχρι τις 1:30π.μ περίπου. 

•  Όσον αφορά το χρονικό αυτό διάστημα παραμονής των δύο κρατουμένων στο ίδιο κελί, ο νεαρός κρατούμενος, στην μαρτυρία που έδωσε στο Γραφείο μου, υποστηρίζει ότι έπεσε θύμα βιασμού υπό την απειλή λεπίδας. Αντίθετα, ο 50χρονος κρατούμενος στην κατάθεση του στον ερευνώντα Λειτουργό του Τμ. Φυλακών ισχυρίζεται ότι παρακολουθούσε ταινία στην τηλεόραση και αποκοιμήθηκε μέχρι τη στιγμή που κάλεσε τον δεσμοφύλακα για να τον μετακινήσει στο κελί του.

• Μέχρι τη στιγμή αυτή, προκύπτουν σοβαρές παραλείψεις του Τμ. Φυλακών, που επέδειξε αδικαιολόγητη και απαράδεκτη αμέλεια, κατά παράβαση τόσο των Περί Φυλακών Κανονισμών αλλά κυριότερα των αρχών μεταχείρισης κρατουμένων, όπως αναλύθηκαν παραπάνω. Ειδικότερα, η απόφαση του Τμ. Φυλακών να μετακινήσει στην Πτέρυγα Νεαρών έναν κατάδικο για βιασμό, ο οποίος παρουσιάζει, βάσει και της προηγούμενης καταδίκης του, εμφανή ροπή στη διάπραξη αδικημάτων σεξουαλικής φύσης αποτελεί ακατανόητη, απαράδεκτη και παράνομη ενέργεια. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος κατάδικος παρέμεινε στην Πτέρυγα Νεαρών για χρονικό διάστημα άνω του ενός μήνα μέχρι τη στιγμή που προέκυψε το διερευνώμενο περιστατικό.

• Οι σχετικές αποφάσεις του Τμ. Φυλακών παραβιάζουν κατάφωρα τις διεθνείς συνθήκες και αρχές μεταχείρισης κρατουμένων και ως τέτοιες έθεσαν σε πολύ σοβαρό κίνδυνο όλους τους κρατούμενους εντός της συγκεκριμένης Πτέρυγας, που ως νεαροί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.  Δυστυχώς, διαφαίνεται από το Βιβλίο της Πτέρυγας Νεαρών ότι εντός της συγκεκριμένης Πτέρυγας τοποθετήθηκαν και άλλοι κρατούμενοι μεγαλύτερης ηλικίας, ανάμεσα τους και κατάδικοι για κατοχή ναρκωτικών και ένοπλη ληστεία.

• Ως εκ τούτου, διαφαίνεται ότι η τήρηση του διαχωρισμού των κρατουμένων βάσει της ηλικίας τους δεν γίνεται, σε αρκετές περιπτώσεις, σεβαστή από το Τμ. Φυλακών, που έχει την αποκλειστική ευθύνη για την κατάταξη των κρατουμένων και την τοποθέτηση τους στις Πτέρυγες. Περαιτέρω, διαφαίνεται ότι δεν λαμβάνεται δεόντως υπόψη η φύση και η σοβαρότητα του αδικήματος του κρατούμενου κατά τη λήψη των αποφάσεων σχετικά με την τοποθέτηση του σε συγκεκριμένη Πτέρυγα.

• Παρότι ο υπερπληθυσμός, όπως έχω διατυπώσει επανειλημμένως, αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήματα των Φυλακών με πολλαπλά επακόλουθα, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται από το Τμ. Φυλακών ως δικαιολογία ή άλλοθι για ενέργειες που εκπίπτουν του νομικού πλαισίου. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γίνονται σεβαστές τόσο οι πρόνοιες της νομοθεσίας όσο και η απαίτηση για την ασφάλεια των κρατουμένων κατά το διάστημα της κράτησης τους στις Φυλακές.

• Περαιτέρω, η αδικαιολόγητη παράλειψη του επί καθήκοντι δεσμοφύλακα να προχωρήσει σε ουσιαστικό έλεγχο βάσει της ονομαστικής κατάστασης που είχε στη διάθεση του, γεγονός που ο ίδιος παραδέχεται, αποτελεί εξαιρετικά σημαντική παράλειψη που συνεπάγεται δυνητικά τη δημιουργία καταστάσεων επικίνδυνων για τους κρατούμενους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η παράλειψη αυτή οδήγησε στην παραμονή ενός κατάδικου για βιασμό στο κελί ενός νεαρού κρατούμενου για αρκετές ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας.

• Όσον αφορά τα γεγονότα που ακολούθησαν το διερευνώμενο περιστατικό, λυπούμαι να παρατηρήσω ότι διαπιστώνω μια σειρά ενεργειών που όχι μόνο δεν συνέβαλαν στη ενδελεχή διερεύνηση του ζητήματος που προέκυψε αλλά συνέτειναν στην συγκάλυψη των όσων εκτυλίχθηκαν το συγκεκριμένο βράδυ.

• Συγκεκριμένα, εντύπωση μου προκαλεί το γεγονός ότι το Τμ. Φυλακών προχώρησε σε διερεύνηση των γεγονότων μόνο όσον αφορά το πειθαρχικό παράπτωμα της παραμονής ενός κρατούμενου στο κελί άλλου κρατούμενου χωρίς άδεια, παρότι προκύπτει ξεκάθαρα ότι το ενδεχόμενο βιασμού του νεαρού κρατούμενου από το συγκρατούμενο του συζητείτο έντονα από την επόμενη κιόλας ημέρα του περιστατικού.

• Ειδικότερα, όταν ο νεαρός κρατούμενος κλήθηκε για κατάθεση σε σχέση με το πειθαρχικό παράπτωμα από τον ερευνώντα λειτουργό του Τμ. Φυλακών ρωτήθηκε επανειλημμένα κατά πόσο του έγινε οποιαδήποτε άσεμνη πρόταση ή συνέβη οποιαδήποτε πράξη με τον συγκρατούμενο του, φανερώνοντας ότι το ενδεχόμενο βιασμού ήταν υπόψη, τουλάχιστον, του ερευνώντος Λειτουργού των Φυλακών. Τις ίδιες ερωτήσεις απηύθυνε στον νεαρό κρατούμενο και η γιατρός των Φυλακών, στην οποία παραπέμφθηκε. Η παραπομπή του νεαρού κρατούμενου στην γιατρό των Φυλακών δεν μπορεί παρά να υποδηλώνει ότι το ενδεχόμενο βιασμού ήταν υπόψη του Τμήματος και για τον λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμη η ιατρική εξέταση του κρατούμενου.

• Η θέση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι ο Β στην κατάθεση του ενώπιον του Λειτουργού των Φυλακών την επόμενη ημέρα του περιστατικού ζήτησε όπως γίνει εξέταση DNA γιατί, όπως δήλωσε, όσα λέγονταν ήταν ψέματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την ως άνω δήλωση του εν λόγω κρατούμενου, ο ερευνών Λειτουργός του Τμ. Φυλακών δεν ζήτησε να μάθει περισσότερα από τον ίδιο ως προς το περιεχόμενο των όσων λέγονταν εντός των Φυλακών, που οδήγησαν τον κρατούμενο στην υποβολή αιτήματος για εξέταση DNA προκειμένου να υπερασπιστεί τον εαυτό του έναντι όσων, προφανώς, του καταλογίζονταν βάσει των φημών που κυκλοφορούσαν για ενδεχόμενο βιασμό.

• Παρότι ο νεαρός κρατούμενος στην κατάθεση που έδωσε στον Λειτουργό του Τμ. Φυλακών αρνήθηκε ότι είχε συμβεί οτιδήποτε μεταξύ του ίδιου και του συγκρατούμενου του, αυτός παραπέμφθηκε στη γιατρό των Φυλακών προκειμένου να γίνει ιατρική εξέταση. Ο νεαρός κρατούμενος δεν προέβαλε ισχυρισμό για βιασμό του ούτε στην γιατρό, εξέφρασε όμως το φόβο και τη δυσπιστία του έναντι του προσωπικού των Φυλακών και αρνήθηκε να υποβληθεί σε οποιαδήποτε εξέταση.

• Ιδιαίτερο προβληματισμό μου προκαλούν τα όσα εκτυλίχθηκαν κατά τη συνάντηση της ιατρού με τον νεαρό κρατούμενο, όπως αυτά περιγράφονται τόσο από το νεαρό όσο και από την ίδια. Συγκεκριμένα, παρότι αντιλαμβάνομαι τον αυξημένο, ομολογουμένως, φόρτο εργασίας των Ιατρικών Λειτουργών των Φυλακών, μου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι η γιατρός των Φυλακών δεν κατέγραψε την επίσκεψη του νεαρού κρατούμενου στο Ιατρείο εκείνη την ημέρα αλλά ούτε και οτιδήποτε από το περιεχόμενο της συνομιλίας τους. Περαιτέρω, με προβληματίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο νεαρός κρατούμενος δεν παραπέμφθηκε άμεσα στο Γενικό Νοσοκομείο, δεδομένου ότι προφανώς αντικείμενο της επίσκεψης του νεαρού στην  γιατρό ήταν η διαπίστωση κατά πόσο ήταν θύμα βιασμού και οι ιατρικές εξετάσεις που απαιτούνται για την διαπίστωση αυτή δεν μπορούν, εκ των πραγμάτων, να διενεργηθούν εντός του Ιατρείου των Φυλακών.

• Αντιλαμβάνομαι ότι είναι πιθανόν ο νεαρός κρατούμενος να αντιδρούσε τη δεδομένη στιγμή στην υποβολή του σε οποιαδήποτε ιατρική εξέταση εντός ή εκτός των Φυλακών. Παρόλα αυτά αποτελεί καθήκον του ιατρικού προσωπικού να παραπέμψει τον κρατούμενο στο Νοσοκομείο για τις απαραίτητες εξετάσεις, ενόψει των υπονοιών για βιασμό, ακόμη και σε περίπτωση που ο κρατούμενος τελικά αρνηθεί να υποβληθεί σε αυτές κατά την επίσκεψη του στο Νοσοκομείο.

• Η μη παραπομπή του συγκεκριμένου κρατούμενου στο Νοσοκομείο για διενέργεια των απαιτούμενων εξετάσεων, παρότι ήταν υπαρκτό το ενδεχόμενο βιασμού, αποτελεί σημαντική παράλειψη κατά την εκτέλεση των ιατρικών καθηκόντων, η οποία πιθανότατα έχει στερήσει το σημαντικότερο μέσο απόδειξης των ισχυρισμών που προβάλλουν σήμερα και οι δύο κρατούμενοι.

• Ιδιαίτερη ανησυχία όσον αφορά τους χειρισμούς του Τμ. Φυλακών, μου προκαλεί και το γεγονός ότι ο νεαρός κρατούμενος, μέχρι και σήμερα, δεν έχει παραπεμφθεί στον ψυχίατρο των Φυλακών ή σε οποιονδήποτε άλλο ανεξάρτητο ειδικό για ψυχολογική στήριξη. Έχω την άποψη ότι το γεγονός και μόνο της παραμονής στο ίδιο κελί ενός 19χρονου με έναν κατάδικο για βιασμό μπορεί να αποτελέσει από μόνο του αιτία για πρόκληση έντονων αισθημάτων φόβου και ψυχικού τραυματισμού. Το γεγονός αυτό θα έπρεπε να έχει ενεργοποιήσει άμεσα τη Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών, που, κατά την γνώμη μου, είχε την υποχρέωση να παραπέμψει τον νεαρό κρατούμενο για ψυχολογική στήριξη, ιδιαίτερα όταν εγέρθηκαν και υπόνοιες για βιασμό του από τον συγκρατούμενο του. Η άμεση παροχή της αναγκαίας ψυχολογικής στήριξης θα μπορούσε, κατά την άποψη μου,  να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση των αισθημάτων φόβου που εξέφρασε ο νεαρός και πιθανότατα να οδηγούσε στη συνεργασία του νεαρού με το Τμ. Φυλακών για την καλύτερη διερεύνηση των γεγονότων.

• Αντίθετα, η μη παροχή ψυχολογικής στήριξης και η απομόνωση του νεαρού κρατούμενου για 4 ημέρες μετά το αναφερόμενο περιστατικό, σε συνδυασμό με τις έντονες φήμες που κυκλοφορούσαν εντός των Φυλακών, επέτειναν το αίσθημα φόβου και δυσπιστίας έναντι των μελών του Τμ. Φυλακών και συνέτειναν, κατά την γνώμη μου, σημαντικά στην άρνηση του νεαρού να συζητήσει το ενδεχόμενο βιασμού του αλλά και να υποβληθεί σε οποιαδήποτε σχετική ιατρική εξέταση.

• Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι σήμερα δεν έχει παρασχεθεί οποιαδήποτε ψυχολογική στήριξη στον 19χρονο, με αποτέλεσμα ο νεαρός να έχει πιθανόν τραυματιστεί ψυχικά για την υπόλοιπη ζωή του τόσο λόγω του διερευνώμενου περιστατικού όσο και λόγω των χειρισμών που ακολούθησαν. Η εύθραυστη ψυχολογική κατάσταση του νεαρού επιτείνεται από το γεγονός ότι έχει περιορισμένη επαφή με τον έξω κόσμο, καθώς είναι ιδιαίτερα δυσχερείς οι επισκέψεις της μητέρας του, που είναι ο μοναδικός συγγενής του, λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας.

• Το σύνολο των χειρισμών του Τμ. Φυλακών φανερώνουν, τουλάχιστον, αδικαιολόγητη αμέλεια και ολιγωρία στη διενέργεια άμεσης και ενδελεχούς  έρευνας για το ενδεχόμενο βιασμού του νεαρού από τον συγκρατούμενο του, παρότι είναι βέβαιο ότι το θέμα αυτό προβλημάτιζε το Τμ. Φυλακών και συζητείτο έντονα ανάμεσα στους κρατούμενους. Περαιτέρω, οι ενέργειες και οι παραλείψεις του Τμ. Φυλακών, όπως εντοπίστηκαν παραπάνω, οδήγησαν στον ψυχικό τραυματισμό του νεαρού κρατούμενου, ο οποίος μέχρι και σήμερα διακατέχεται από αισθήματα φόβου και ντροπής.

• Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το Τμ. Φυλακών με τις ενέργειες του, εσκεμμένα ή μη, συνέβαλε στην συγκάλυψη του περιστατικού ως ενδεχόμενου βιασμού και στέρησε τη δυνατότητα σε όσους εμπλέκονται να εξασφαλίσουν επαρκή στοιχεία ώστε να υποστηρίξουν σήμερα τους οποιουσδήποτε ισχυρισμούς τους. 

• Περαιτέρω, ιδιαίτερα ανησυχητικό αλλά και ενδεικτικό του κλίματος ατιμωρησίας που επικρατεί είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχει διωχθεί πειθαρχικά κανένα μέλος του Τμ. Φυλακών, παρόλο που από τις 15.12.11 είναι στη διάθεση του Τμ. Φυλακών η παραδοχή του επί καθήκοντι δεσμοφύλακα, στην έκθεση γεγονότων που συνέταξε,  ότι δεν προχώρησε στον ενδεδειγμένο έλεγχο εντός της Πτέρυγας. 

• Χαρακτηριστικό, επίσης, της ποιότητας της έρευνας που διενήργησε το Τμ. Φυλακών είναι ότι οι δύο δεσμοφύλακες που ήταν σε υπηρεσία το συγκεκριμένο βράδυ κλήθηκαν για λήψη κατάθεσης από τον ερευνώντα Λειτουργό του Τμ. Φυλακών στις αρχές αλλά και περί τα τέλη  Ιανουαρίου του 2012, παρόλο που είχαν υποβάλει σχετικές εκθέσεις γεγονότων από τις 15 Δεκεμβρίου 2011. Η καθυστέρηση στην λήψη καταθέσεων από τους δύο δεσμοφύλακες δημιουργεί εύλογες επιφυλάξεις και ερωτήματα όσον αφορά τις διεργασίες που πιθανόν να έγιναν στο διάστημα που μεσολάβησε και εν πάση περιπτώσει δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να δικαιολογηθούν ενόψει της σοβαρότητας του περιστατικού που διερευνάται.

Γενικότερες τοποθετήσεις

• Στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της υποβολής της Ενδιάμεσης Έκθεσης μου και της παρούσας Έκθεσης, αναπτύχθηκε ένας δημόσιος διάλογος που αφορούσε τόσο το συγκεκριμένο περιστατικό όσο και τις γενικότερες συνθήκες κράτησης στο σωφρονιστικό ίδρυμα.

• Με λύπη μου παρατηρώ ότι, αρκετές φορές, το δικαίωμα των κρατουμένων για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και για μη ταπεινωτική μεταχείριση παρουσιάζεται ως μια απαίτηση «πολυτέλειας», η οποία δεν μπορεί να ζητείται από ένα σωφρονιστικό σύστημα καθώς θα ανέτρεπε κάθε προσπάθεια τήρησης της τάξης και της ασφάλειας.

• Η πιο πάνω θέση, κατά την άποψη μου, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς θέτει υπό αμφισβήτηση βασικές αρχές του κράτους δικαίου και του δημοκρατικού μας πολιτισμού. Και τούτο επειδή, η θέση αυτή στηρίζεται ουσιαστικά στο «ψευτοδίλημμα» ανάμεσα στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ασφάλεια εντός των Φυλακών αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα. Μια τέτοια θέση λαμβάνει ως δεδομένο ότι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποσκάπτει την ασφάλεια και ότι η τήρηση της τάξης εξυπηρετείται από την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

• Αποτελεί θέση μου ότι η εξασφάλιση της δημόσιας τάξης δεν θα πρέπει να αντιπαλεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά να την επιδιώκει και να την προστατεύει. Οι αρμόδιες για την κράτηση προσώπων αρχές θα πρέπει να επιδεικνύουν την ίδια προσήλωση για την τήρηση της ευταξίας όσο και για τον σεβασμό των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Και τούτο επειδή, κατά την άποψη μου, η ασφάλεια δεν μπορεί να αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά θα πρέπει να επιδιώκεται πάντα μέσα από το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Άλλωστε, χωρίς την εξασφάλιση βασικών δικαιωμάτων δεν μπορεί να επιτευχθεί η ασφάλεια εντός των χώρων κράτησης ούτε είναι θεμιτή μια τέτοια προσπάθεια.

• Είναι αυτονόητο ότι σε ένα κράτος δικαίου, το δίκαιο δεν μπορεί να προσαρμόζεται ή πόσο μάλλον να υποκύπτει στις εκάστοτε απαιτήσεις για διατήρηση της δημόσιας τάξης και της ασφάλειας. Επιπρόσθετα, πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι οι κρατούμενοι, παρά την στέρηση της ελευθερίας τους, παραμένουν φορείς θεμελιωδών δικαιωμάτων και οι σχετικές ρυθμίσεις θα  πρέπει να αφορούν πρώτιστα τον τρόπο άσκησης των δικαιωμάτων αυτών και όχι τον περιορισμό τους.

• Υπό το φως των ως άνω, το υφιστάμενο Κανονιστικό πλαίσιο επιλύει ικανοποιητικά το ζήτημα της στάθμισης της εξασφάλισης της ασφάλειας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρότι επιδέχεται βελτιώσεις. Οι υφιστάμενοι Κανονισμοί ανταποκρίνονται επαρκώς στις σύγχρονες αρχές σωφρονιστικής πολιτικής, που θέτουν το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως προϋπόθεση για την τήρηση της τάξης.

• Ως εκ τούτου, το δίλημμα που, κατά καιρούς, τίθεται μεταξύ της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ούτε και στις σύγχρονες αντιλήψεις για σωφρονιστική και όχι τιμωρητική μεταχείριση των κρατουμένων, αλλά χρησιμοποιείται προκειμένου να δικαιολογήσει ενέργειες που εκφεύγουν από το νόμιμο και το αναγκαίο.

Εισηγήσεις

• Αρχικά, εκφράζω την ικανοποίηση μου για την έναρξη ποινικής και πειθαρχικής έρευνας όσον αφορά τους χειρισμούς του Τμ. Φυλακών στην συγκεκριμένη υπόθεση. Θεωρώ δεδομένο ότι η ως άνω έρευνα θα καλύψει τις αποφάσεις και τις ενέργειες της αρμόδιας αρχής πριν, κατά και μετά το διερευνώμενο περιστατικό. Ως εκ τούτου, μια εκ των ενεργειών που επρόκειτο να εισηγηθώ με την παρούσα παρέμβαση μου έχει ήδη υλοποιηθεί από τις αρμόδιες αρχές και θα αναμένω την πλήρη ενημέρωση μου για το πόρισμα των ερευνών που διενεργούνται.

• Δεδομένου ότι δεν έχει παρασχεθεί μέχρι σήμερα οποιαδήποτε ψυχολογική στήριξη στον νεαρό κρατούμενο, επαναφέρω την εισήγηση που υπέβαλα με την Ενδιάμεση Έκθεση μου για άμεση παροχή ολοκληρωμένης ψυχολογικής στήριξης. Λόγω του φόβου και της έλλειψης εμπιστοσύνης που ο νεαρός εκφράζει για το σύστημα εντός των Φυλακών, κατόπιν της μεταχείρισης που έτυχε, εισηγούμαι όπως γίνουν άμεσες διευθετήσεις ώστε οι υπηρεσίες αυτές να του παρασχεθούν από ειδικούς εκτός των Φυλακών.

• Περαιτέρω, θεωρώ αυτονόητο ότι ο νεαρός θα συνεχίσει να κρατείται υπό συνθήκες που κατοχυρώνουν την ασφάλεια του καθ’ όλη τη διάρκεια των ερευνών, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες εκφοβισμού του σε σχέση με όσα καταγγέλλει.

• Όσον αφορά τις αδικαιολόγητες ενέργειες και τις σοβαρές παραλείψεις του Τμ. Φυλακών, όπως τις ανέλυσα παραπάνω, εισηγούμαι και πάλι την τροποποίηση των Περί Φυλακών Νόμων και Κανονισμών, ώστε να ενισχυθούν οι δικαιοκρατικές εγγυήσεις ειδικότερα όσον αφορά περιπτώσεις κακομεταχείρισης. Προς την κατεύθυνση αυτή, κρίνω χρήσιμη την εισαγωγή προνοιών που να ορίζουν μια σειρά ενεργειών, στις οποίες η αρμόδια αρχή θα υποχρεούται να προχωρά κάθε φορά που τίθενται υπόψη της, από οποιαδήποτε πηγή, επαρκείς πληροφορίες για πιθανή κακομεταχείριση κρατουμένων από μέλη του προσωπικού ή συγκρατούμενους τους.

• Ήδη, το Γραφείο μου, ενεργώντας ως Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων, έχει εντάξει στο Σχέδιο Δράσης για το έτος 2012 την κατάρτιση και υποβολή ολοκληρωμένης πρότασης για τροποποίηση των Περί Φυλακών Νόμων και Κανονισμών για την ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων των κρατουμένων.

• Περαιτέρω, αναμένω ότι η Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών θα αντιδρά άμεσα και αποτελεσματικά σε τυχόν παρόμοιες περιπτώσεις στο μέλλον, επιδεικνύοντας την απαραίτητη αποφασιστικότητα στην τιμωρία όσων ευθύνονται για περιστατικά κακομεταχείρισης. Με τον τρόπο αυτό, θα πρέπει να δοθεί ξεκάθαρο μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι η κακομεταχείριση των κρατουμένων και η καταπάτηση των δικαιωμάτων τους δεν γίνεται σε καμία περίπτωση αποδεκτή.

• Με αφορμή την συγκεκριμένη υπόθεση αναδεικνύεται, δυστυχώς, για άλλη μια φορά το έντονο πρόβλημα του υπερπληθυσμού που αντιμετωπίζουν διαχρονικά οι Κεντρικές Φυλακές, χωρίς αυτό να δικαιολογεί με οποιονδήποτε τρόπο ενέργειες όπως αυτές που έθεσαν σε κίνδυνο τον νεαρό κρατούμενο. Ο διαχωρισμός των κρατουμένων με βάση την ηλικία τους θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνεται σεβαστός από την αρμόδια αρχή και εισηγούμαι όπως το Τμήμα Φυλακών, στο μέλλον, λαμβάνει δεόντως υπόψη του κατά τη λήψη των σχετικών αποφάσεων του τόσο την ηλικία του κάθε κρατούμενου όσο και τη φύση και τη βαρύτητα του αδικήματος για το οποίο καταδικάστηκε.

• Περαιτέρω, εκφράζω  για άλλη μια φορά την έντονη ανησυχία μου για τις συνθήκες κράτησης στις Κεντρικές Φυλακές και την ετοιμότητα μου να προχωρήσω σε εποικοδομητικό διάλογο με τις αρμόδιες αρχές για την εξεύρεση άμεσων και αποτελεσματικών λύσεων.

• Όσον αφορά το πλαίσιο συνεργασίας μου με το Τμ. Φυλακών, κρίνω σκόπιμη, λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία γεγονότα, την έκδοση οδηγιών από τον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης προς τον Αν. Διευθυντή Τμ. Φυλακών για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης μου στις Κεντρικές Φυλακές, χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση, στο πλαίσιο άσκησης όλων των αρμοδιοτήτων που συγκεντρώνονται στο πρόσωπο μου δυνάμει του νόμου.

• Η παρούσα Έκθεση μου υποβάλλεται στον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης και στον Αν. Διευθυντή Τμ. Φυλακών, βάσει του εδαφίου 2 του άρθρου 6^Ατων περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011.

• Αντίγραφο της Έκθεσης μου κοινοποιείται στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για ενημέρωση του, σύμφωνα με το άρθρο 8(3) των περί Επιτρόπου που προβλέπει ότι αν σε οποιοδήποτε χρόνο κατά την έρευνα ή ύστερα από αυτή ο Επίτροπος κρίνει ότι δυνατό να έχει διαπραχθεί ποινικό ή πειθαρχικό αδίκημα από οποιοδήποτε λειτουργό, οφείλει να αναφέρει το ζήτημα στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ή στην αρμόδια αρχή, ανάλογα με την περίπτωση, για τη λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων

• Λαμβάνοντας υπόψη το δημόσιο διάλογο που εκτυλίχθηκε τις τελευταίες ημέρες γύρω από τον εν λόγω περιστατικό αλλά και τη σοβαρότητα των ισχυρισμών του νεαρού, αποφάσισα να προχωρήσω στην δημοσιοποίηση της παρούσας Έκθεσης, βάσει του εδαφίου 3 του άρθρου 6^Α των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων 1991 έως 2011.

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και

Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Πηγή