Η Αστυνομική Βία και το Ακατονόμαστο Μίσος για τη Νεολαία: Ηθικός Πανικός, Ψέματα και Συμφέροντα

Κατά συρροή παραβιάσεις δικαιωμάτων από την αστυνομική βία κατά την επιχείρηση των πάνοπλων αστυνομικών σε κτίριο μέσα στη «νεκρή ζώνη»

Παρασκευή βράδυ 6 Απριλίου, ώρα 10.30. Ισχυρή αστυνομική δύναμη (ΥΚΑΝ και ΜΜΑΔ) μπουκάρουν με αυτόματα όπλα που σημαδεύουν άοπλους δεκαεξάρηδες και άλλους πολίτες. Ευτυχώς δεν τραβούν τις σκανδάλες. Ξυλοκοπούν όμως ασυστόλως νεαρούς που ειρηνικά είχαν καταλάβει το κτίριο από τον περασμένο Νοέμβρη. Κατά συρροή και σοβαρότατες παραβιάσεις βασικών δικαιωμάτων παρατηρούνται από την αστυνομική καταστολή. 

Η επιχείρηση στη Νεκρή Ζώνη έγινε προφανώς με συνεννόηση με τις αντίστοιχες κατασταλτικές δυνάμεις της κατά τ’ αλλά μη αναγνωρισμένης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου και τον ΟΗΕ που παρακολουθούσαν από κοντά την επιχείρηση. 

Η συγκεκριμένη εγκαταλειμμένη περιουσία ανήκει στην Μονή Κύκκου, η οποία σύμφωνα με τον νέο Δήμαρχο Λευκωσίας, παραχωρήθηκε στο Δήμο Λευκωσίας για να γίνει κέντρο πληροφόρησης, απόφαση που «επισπεύτηκε» με την ανάληψη των καθηκόντων δημαρχίας από τον κ. Γιωρκάτζη (συνέντευξη στον ΑΝΤΕΝΑ 7.4.2012). Είναι άραγε η πρώτη πράξη «εκκαθάρισης» της πρωτεύουσας, όπως υποσχόταν προεκλογικά; 

Από μια πρώτη έρευνα αποκαλύπτεται το εύρος των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Σύνταγμα, Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, περί των Δικαιωμάτων Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Τελούν υπό Κράτηση Νόμος του 2005, Ποινικός κώδικας και περί ποινικής δικονομίας νόμος). Η όλη επιχείρηση ήταν εξ αρχής παράνομη και στερούμενη νομιμότητας: Ουδέποτε παρουσιάστηκε κανένα ένταλμα, ούτε είπαν στους συλληφθέντες γιατί συνελήφθηκαν, ούτε υπήρχε εύλογος υποψία για αυτόφωρο αδίκημα. Η σύλληψη και κράτηση ήταν παράνομη. 

Το γεγονός ότι τελικά στα 28 πρόσωπα προσήψαν κατηγορίες στην βάση των άρθρων 280 για «παράνομη είσοδο σε ξένη περιουσία με σκοπό τη διάπραξη ποινικού αδικήματος» και 70, για «παράνομη συνάθροιση» καταφανώς στερείται νομικής βάσης γιατί δεν υπάρχει κανένα άλλο αδίκημα για το ποίο κατηγορήθηκαν ή μπορούσαν να κατηγορηθούν. Στερούνται δε σοβαρότητας οι κατηγορίες ενάντια σε δύο άτομα για κατοχή κάνναβης μετά την καλούμενη εξεύρεση μισού γραμμαρίου κάνναβής: Είχαν πρώτα χτυπηθεί βάναυσα από την Αστυνομία και η κάνναβη δεν βρέθηκε καν πάνω τους, αλλά στο έδαφος. Με την νομική διάσταση του θέματος έχω ασχοληθεί αλλού (βλ. εδώ)

Υπάρχουν θεσμοί για να καταγγελθεί το συμβάν. Ωστόσο, από την πείρα τουλάχιστον της Βρετανίας που γνωρίζω αρκετά καλά, το μόνο που μπορεί να αλλάξει τέτοιες συμπεριφορές κατασταλτικής ασυδοσίας είναι διπλή πίεση: 

(α) Η έκφραση λαϊκής κατακραυγής και μαζικές μορφές διαμαρτυρίας και αντίστασης σε αντιδημοκρατικές εκτροπές και κατασταλτικές αυθαιρεσίες. 

(β) Οι συστηματικές αγωγές από τα ίδια τα θύματα, οι καταδίκες των ενόχων και οι αποζημιώσεις στα θύματα. Αυτά σέβονται οι μηχανισμοί εξουσίας ανά την υφήλιο.

Για να δουλέψουν πραγματικά οι δημοκρατικοί μηχανισμοί ελέγχου κατά της ασυδοσίας και να ενεργοποιηθούν τα δικαιώματα των πολιτών, πρέπει τα ίδια τα θύματα (αν είναι ανήλικοι, οι οικογένειες τους) να λάβουν άμεσα μέτρα: Να καταχωρήσουν αγωγές, να καταγγείλουν εγγράφως και τεκμηριωμένα σε όλους του σχετικούς θεσμούς. Θύματα τώρα είναι αυτοί, αύριο θα είναι άλλοι. Σωρευτικά κερδίζονται μετά από αγώνα, αλλά και σωρευτικά αδρανοποιούνται και τελικά ατονούν και καταργούνται δικαιώματα, συλλογικά και ατομικά.

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΠΑΝΙΚΟΥ 

Ας έρθουμε τώρα στην κατασκευή του ηθικού πανικού για να δικαιολογηθεί η πρόσφατη αστυνομική καταστολή, βία και αυθαιρεσία. Αυτή κατασκευάστηκε μέσα από την χρήση τριών στοιχείων:

1. Σεξ, κοινόβια, ναρκωτικά- έγκλημα- από «χασικλήδες της Φανερωμένης».

2. Επαναπροσέγγιση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

Έτσι φτιάχνεται το σκηνικό της καταστολής για να είναι πολιτικό-κοινωνικά αποδεκτό. 

Ο κοινωνιολόγος Stanley Cohen στο κλασσικό βιβλίο του Folk Devils and Moral Panics» ανέλυσε τις διαδικασίες κατασκευής ηθικού πανικού, κατά τις οποίες επικρατεί αναστάτωση και προβληματισμός: Μία κατάσταση, ένα επεισόδιο, ένα πρόσωπο ή μια κοινωνική απεικονίζονται ως απειλή για την κοινωνία, τις αξίες και τα συμφέροντα. 

Η «φύση» των ατόμων που ενοχοποιούνται απεικονίζονται με συγκεκριμένο, στερεοτυπικό τρόπο από τα ΜΜΕ και τους όποιους αυτόκλητους «σωτήρες» και «προστάτες» των ηθικών αξιών της κοινωνίας. Διάφοροι «ειδικοί» επί τους θέματος διατυπώνουν εκτιμήσεις προτείνοντας για τις λύσεις και της «τιμωρίας» των ενόχων. Ο ηθικός πανικός βασίζεται στη λανθασμένη και υπερβολική αντίληψη ότι η συμπεριφορά συγκεκριμένων μελών της κοινωνίας που θεωρείται «αποκλίνουσα» (π.χ. μειονότητες ή νεανικές υποκουλτούρες) θεωρείται τόσο προβληματική και τόσο επικίνδυνη για τη κοινωνία που επιβάλλει την άμεση τιμωρία των ενόχων και αποκατάσταση της ζημίας και τάξης. Ο πανικός εκφράζει συναισθήματα έντασης όπως φόβος, τρόμος, ανησυχία, μίσος, εχθρότητα και η αίσθηση ότι απειλούνται οι ηθικοί κανόνες, επομένως κινδυνεύει να καταρρεύσει η κοινωνική τάξη πραγμάτων.

ΕΝΟΧΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΩΝ

Το σύμπλεγμα Αστυνομία και ΜΜΕ φρόντισαν να ενοποιήσουν τις διακοινοτικές σχέσεις ως ύποπτες: Φρόντισαν να «φορτώσουν» ποινικά σε ένα Ε/κ και ένα Τ/κ το γραμμάριο κάνναβης που ανεβρέθηκε υποτίθεται στο έδαφος. Ο Τ/κ είναι ο μουσικός Αχμέτ Έλμας (Ahmet Elmas), ο οποίος έπαιξε το βράδυ στο καφενείο και έσπευσε στον πρώτο όροφο να μαζέψει τα μουσικά του μηχανήματα, όταν άκουσε ότι επίκειται αστυνομική επιχείρηση. Δεν πρόλαβε. Ο Αχμέτ ξυλοφορτώθηκε πρώτα από αστυνομικό της ΥΚΑΝ, (ονόματι κ. …. ), ο οποίος εξοργίστηκε μόνο γιατί ήταν Τουρκοκύπριος: Έβγαλε τα απωθημένα του κι αρπάζοντας τον γιακά του, έφερε την μουτσούνα του χιλιοστά από το πρόσωπο του μουσικού και φώναξε: «Τουρκοκύπριος ρε, Τουρκοκύπριος!» Σε αυτό το σημείο τον κτύπησε άλλος με γκλομπ στο κεφάλι, άλλος τον χτύπησε στο στόμα: Οι εκδορές στα χείλη και στο κεφάλι επιβεβαιώνονται και από ιατρικές εξετάσεις. Στη συνέχεια ο κ. (….) μας έσπασε με μανία τα μηχανήματα ουρλιάζοντας.

Αυτά είναι μόνο μερικά από όσα συνέβαιναν κεκλεισμένων των θυρών. Κι όμως στην πρώτη μου παρέμβαση έλαβα το εξής σχόλιο από καθηγητή: «Επικροτώ τις ενέργειες του Αντιτρομοκρατικού Ουλαμού. Νομίζω πως μεγάλη αταξία επικρατεί στην Κύπρο και επιτελούς αυτό το παραμύθι της επαναπροσέγγισης πρέπει να λάβει τέλος. Η Δημοκρατία μας κατάντησε ασυδοσία.» 

Δεν πρωτοτυπούμε σε αυτά – εξάλλου γι’ αυτό αναφέρθηκα στις μελέτες τους Cohen. Παρόμοια στάση τηρούν διάφοροι στα ΜΜΕ.

Ο Γιαννάκης Νικολάου σε εκπομπή στο ΡΙΚ που φιλοξενούσε την υπουργό Εσωτερικών, προβάλλει εντελώς εσφαλμένη εικόνα για την κίνηση Occupy the Buffer Zone και απαιτεί να μπει τάξη, επικροτώντας την Αστυνομία για το περιστατικό. Κι όλα αυτά όταν οι Κανονισμοί της Ραδιοτηλεόρασης ρητά απαγορεύουν την «παραπλάνηση και πρόκληση πανικού» [βλ. άρθρα 36(3)] και «τη χρήση της γλώσσας με τρόπο που μπορεί να θίξει τις ευαισθησίες θρησκευτικών, φυλετικών, πολιτικών ή άλλων κοινωνικών ομάδων»[25(3)(α)]• 

Σε αυτή τη λογική δυστυχώς παρασύρονται ακόμα και δημοσιογράφοι στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, που δικαιολογούν την αστυνομική βία, αφήνοντας στο απυρόβλητο τα συμφέροντα που κερδίζουν από την κατάσταση (π.χ. Γιωρκάτζης, Μονή Κύκκου και καναλάρχες). 

Ενοχοποιώντας τις νεολαιίστικες εκφάνσεις αυτονομίας: ακατονόμαστες πράξεις, σεξ, έγκλημα και ναρκωτικά 

Σε μια συζήτηση που είχα για το θέμα άκουσα άτομο να ερωτά με πονηρό ύφος αν τα κορίτσια που συνελήφθηκαν φορούσαν ρούχα ή όχι. Από πού βγήκε αυτό; Ας δούμε την κάλυψη του θέματος από τα ΜΜΕ. 

Ο ΑΝΤΕΝΝΑ (Σάββατο 6.4.2012) φιλοξενεί τον Αστυνομικό Διευθυντή Λευκωσίας Κύπρο Μιχαηλίδη. Ο αστυνόμος δικαιολογεί την αστυνομική βία με τον γνωστό τρόπο ότι δήθεν εξασφαλίστηκε ένταλμα και ότι «αποδείχτηκε ότι γινόταν χρήση ναρκωτικών ουσιών». 

Η δημοσιογράφος ωστόσο που έχει προφανώς πιο σκανδαλοθηρικά ενδιαφέροντα ρωτά το αστυνόμο: 

-«Ευσταθούν οι πληροφορίες ότι ο χώρος μετατράπηκε σε κοινόβιο»; 

Για να λάβει την εξής απάντηση:

-«Ακριβώς, ότι ο όλος χώρος χρησιμοποιήθηκε από όλα αυτά, και τα νεαρά άτομα, αντιλαμβάνεστε να υπάρχουν δεκαεξάχρονα κορίτσια, δεκαεξάχρονα αγόρια με πενηντάχρονους, τριανταοκτάχρονους, σαραντάχρονους, αντιλαμβάνεστε την κατάσταση…»

Εδώ η φαντασία της παρουσιάστριας άναψε: 

-«Ακούμε όμως για ακατονόμαστες πράξεις, κ. Μιχαηλίδη!». 

Και επιβεβαιώνει ο αστυνόμος: 

-«Δεν μπορώ να πω αυτά τα πράγματα, εξάλλου είναι κάτι που διερευνούμε, αλλά σίγουρα αντιλαμβάνεστε τι μπορεί να συμβεί όταν 16χρονα κορίτσια μπορούν να διαμένουν μαζί με τους υπόλοιπους σε ένα όπως τον χαρακτηρίσατε κοινόβιο χώρο». 

Είναι προφανές λοιπόν γιατί εξάπτονται οι φαντασιώσεις προφανώς στερουμένων σεξουαλικών απολαύσεων όταν ακούνε τέτοια σκανδαλοθηρικά: Ναρκωτικές ουσίες, κοινόβια, ακατονόμαστες πράξεις, 50χρονους και 16χρονες, ανάβουν τις φαντασιώσεις. Τα ίδια δυστυχώς λένε σχεδόν όλα τα ΜΜΕ, με κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις.

Έτσι επιχειρείται η ιδεολογική, κοινωνική και πολιτική νομιμοποίηση της παράνομης αστυνομικής βίας: Είτε αρνούνται ότι υπήρξε βία, είτε ότι δεν ήταν υπέρμετρη αλλά ελάχιστη και αναγκαία. Σ’ αυτή την παγίδα πέφτουν ακόμη και προοδευτικοί δημοσιογράφοι που κάνουν λόγο για «στέκι για χρήστες ναρκωτικών ουσιών», αναπαράγοντας, ενίοτε λόγω όγκου εργασίας και χωρίς επαρκή διερεύνηση, τα Αστυνομικά Δελτία (π.χ. Χρ. Μ. στη Χαραυγή 11.4.2012). 

(Προσθέτουμε εμείς εδώ ότι το σχόλιο του στην Χαραυγή ήταν το εξής: 

Αξίζουν συγχαρητήρια στην Αστυνομία που έδρασε άμεσα και αποτελεσματικά και κυρίως αναίμακτα, απομακρύνοντας από το κτίριο που κατέλαβαν, στο κέντρο της Λευκωσίας, εκείνους του νέους -ευτυχώς λίγους- και το οποίο μετέτρεψαν σε στέκι για χρήστες ναρκωτικών ουσιών. 

Φυσικά, οι νέοι που συμμετείχαν σε αυτή την κατάληψη έδωσαν άλλη εκδοχή, τονίζοντας πως με τον τρόπο τους εξυπηρετούσαν την επαναπροσέγγιση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η επαναπροσέγγιση όμως δεν μπορεί να γίνει με την κατάληψη και καταστροφή ξένων περιουσιών)...

Χρ. Μ.

(Συνεχίζουμε με το κείμενο του Νίκου Τριμικλινιώτη)

- Δεν διερωτούνται πώς είναι δυνατόν να μιλούμε για «στέκι» ναρκωτικών όταν μόνο ένα γραμμάριο κάνναβης βρέθηκε και μάλιστα στο έδαφος; 

- Γιατί δεν ζητούν να κάνει τα ίδια στα high class clubs όπου γίνεται συστηματική χρήση κόκας κι άλλων up market ουσιών από τις υψηλές τάξεις; 

- Μου προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία τα «συγχαρητήρια στην αστυνομία» γιατί δήθεν έδρασε «αποτελεσματικά και αναίμακτα»: Η δημοσιογραφία απαιτεί να ρωτάς όλες τις πλευρές και όχι να αναπαράγεις το παραμύθι των αστυνομικών δελτίων. Πόσο μάλλον μια προοδευτική δημοσιογραφία. 

ΕΞΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Κατά καιρούς τα ΜΜΕ έχουν απεικονίσει με σκανδαλοθηρικό τρόπο τα πάντα. ΜΜΕ αναφέρονται σε «εξαρχειοποίηση» της πλατείας Φανερωμένης ή για «φόβο και αναρχία στην εντός των τειχών Λευκωσία» ή για «αλλοδαπούς που τρομοκρατούν περιοχή». Το δε κίνημα «Occupy the Buffer Zone» που είναι μέρος ενός παγκόσμιου αντι-συστημικού κινήματος με τις δικές του τοπικές ιδιαιτερότητες απεικονίζεται με στρεβλωτικό τρόπο. 

Δεν έχουν σχέση με την καθημερινότητα της περιοχής τα όσα απεικονίζονται στα ΜΜΕ. Χαρακτηριστικό της κάλυψης είναι η υπερβολή, η υπερδιόγκωση και η σκανδαλοθηρική-φοβική προσέγγιση που φτάνει στα όρια της παραποίησης της πραγματικότητας. Διερωτάται κανείς αν μιλούμε για την ίδια πολυσύχναστη πλατεία ή πόλη. Είναι μια ελκυστική και όμορφη περιοχή που μετά χαράς παίρνουμε τα παιδία μας, τους φίλους μας για αναψυχή. 

Πάντως οι δικές μας μελέτες της πόλης στην εντός των τειχών Λευκωσία καταδεικνύουν το πρόβλημα των αντιφάσεων του συστήματος και νέων πολώσεων: 

• Στα κέντρα της πόλης εκφύονται διάφορες χωρικές-κοινωνικές αντιφάσεις γιατί αποτελεί συμπύκνωση αυτού που ο Λεφεβρ ονόμασε το «ζήτημα της πόλης» ως «επανάσταση της πόλης» (βλ. Henri Lefebvre The Urban Revolution).

• Η δεύτερη εξίσου σημαντική διάσταση είναι ότι πρόκειται για τον κατ’ εξοχή πολυπολιτισμικό τόπο. Πρόκειται για πολύπλοκες και αντιφατικές διεργασίες που συντελούνται γύρω από τις διεκδικήσεις, τον αμφιλεγόμενο «έλεγχο του εδάφους», τον τρόπο ζωής και τον χαρακτήρα του χώρου. Αυτό το περίεργο, που είναι συνάμα τόσο αυτονόητο, που πάλι ο Λεφεβρ ονόμασε «δικαίωμα στην πόλη» μπορεί και πρέπει να μελετηθεί ως μέρος μιας «εντελώς απαραίτητης επιστήμης της πόλης» (βλ. Henri Lefebvre Το Δικαίωμα στη Πόλη).

Σ’ αυτή την αναστάτωση της πόλης, η κοινωνία πρέπει να προστατευτεί από αυτόκλητους «σωτήρες» και «προστάτες».

• Οφείλουμε να διαφυλάξουμε τα δικαιώματα των πολιτών, των κινήματα και των κοινωνικών ομάδων που γίνονται στόχος των ηθικών πανικών.
• Οφείλουμε να δημιουργήσουμε αντιστάσεις σε αυτό τον ηθικό πανικό που καλλιεργείται από τα ΜΜΕ που επιχειρούν να καλύψουν την οργανωμένη επίθεση κατά της μερίδας της νεολαίας που αμφισβητεί με δικούς της τρόπους, ενώ παράλληλα δείχνει ανοχή και κατανόηση στα νεοναζιστικά στοιχεία που έχουν διεισδύσει σε χαϊδεμένα ποδοσφαιρικά σωματεία και φοιτητικές οργανώσεις.
Καλλιεργείται μίσος για την αγωνιζόμενη νεολαία με δικούς της κώδικες και πολιτιστικά πρότυπα και εκφράσεις που αμφισβητούν το «σύνορο» της διχοτόμησης, έχοντας συνδεθεί με παγκόσμια αντι-συστημικά κινήματα. 

Ο Δρ Νίκος Τριμικλινιώτη, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής και Κοινωνιολογίας

Πηγή